KAVAK AĞACI

Anadolu’da akarsu boylarında çok rastlanan bir ağaç türüdür kavak. Kavak ağacının özelliklerine, nerelerde yetiştiklerine ve kullanıldığı alanlara bir bakalım…

Odunsu bir bitki olan kavak çabuk büyür. Tabii ki eğer akarsu kenarındaysa. Suyu seven kavak ince ve uzundur. Anadolu’da (özellikle doğuda) şöyle bir gelenek vardır. Babalar erkek çocukları olduğunda kavak ağacı dikerlermiş ve çocukları 18 yaşına geldiğinde o kavakları kesip satarak oğullarına düğün yaparlarmış. Soğütgillerden olan kavak çok sağlam bir ağaç türü değildir. Kibrit ve mobilya yapımında ve meyve kasalarında kullanılır. Ambalaj için de kullanımı yaygındır. Suyun olduğu her bölgede yetişir. Ve boyuna çabuk uzar. Kalem gibidir. Yaprakları yukarı doğrudur aşağı sarkma olmaz. İklimsel koşullara göre kavak çeşitleri de değişir. Kavağı ile ünlü yerimiz neresi diye

sorulduğunda ise “Samsun Terme” cevabı verilir. Çünkü burada Türkiye’nin en büyük kavak ormanı vardır. Dünyada en yaygın olduğu ülke ise Kanada’dır. Önemli bir geçim kaynağı olan kavak ağacı dış ülkelere de yollanır. Kavakların boyları 30-40 metreye kadar gider.

Söğütgiller (Salicaceae) ailesine ait odunsu bir bitki olan kavak ağacının en önemli özelliği çabuk büyümesidir. Sürgün verme özelliğine sahip olan bu ağacın en iyi yetişme alanları dolma araziler ve akarsu kenarlarıdır. Rutubetli ve nemli yerlerde rahatlıkla yetiştirilir. Ağır topraklarda ve durgun su olan yerlerde ne yazık ki kavak ağacı gelişmez.

Ülkemizin hemen her yerinde kavak ağacı yetiştiriciliği yapılmaktadır ancak bölgelere göre kavakların türleri değişim gösterir. Buradaki en temel etken ilkimdir. Bölgenin iklim

koşuluna göre yetiştirilen kavak türü değişmektedir. Türkiye’nin en büyük kavak ormanı Samsun’un Terme ilçesinde yer almaktadır. Kavak yetiştiriciliği bu bölgede yaşayan halk için önemli bir geçim kaynağıdır. Ormanda yetişen kavaklar ülke içine satıldığı gibi, yabancı ülkelere de ihraç edilmektedir.

Kavak Ağacının Fiziksel Özellikleri Nelerdir?

Boyları 10 ila 20 metre arasında değişen kavak ağaçları Mart-Nisan aylarında çiçek açmaya başlar. İki evcikli ağaç türleri arasında bulunan kavak ağacında tozlaşma rüzgar aracılığıyla meydana gelir. Siyahımsı bir renge sahip olan gövde kısımları derin ve çatlaklı bir yapıdadır. Geniş ve yaygın dalları vardır. Yapraklarının üst kısımları yeşil, alt kısımları kül renginde olsa da kavağın türüne göre yaprak renkleri farklılık göstermektedir. Örneğin; bazı türlerde üçgen yapraklı bazı türlerde ise oval biçiminde yapraklar görülmektedir. Genelleme yaprak gerekirse

kavakların büyük çoğunluğu üçgen şeklinde yapraklara sahiptir. Yaprakların kenarları dişli ve tüysüzdür. Yapraklarındaki pullar reçine benzeri bir maddeyle birbirine yapışmıştır. Kavak ağacının tohumu tüylü bir yapıdadır. Yaprak sapları, yaprak ayasında dikey pozisyonda yassılanmış şekildedir. Erkek çiçekler genel olarak sarkık bir görünüme sahiptir. Kavak ağacı, reçine, salisin, populin, tanen ve uçucu yağ içerir.

Kavak Ağacı Nerelere Dikilir?

Kavak ağaçları, özellikle rüzgar kesme özelliği ile bahçe ve parklara veya tarla kenarlarına dikilir. Bu ağaçtan elde edilen odunlar genellikle mobilya, kibrit ve ahşap ev yapımı ile kağıt üretiminde kullanılır. Odunlarından ayrıca odun kömürü elde edilir. Dolayısıyla yakacak olarak da kullanmaktadır.

Kavak Türleri Nelerdir?

Ülkemizde kara kavak, servi kavağı (ehrami kavak), ak (beyaz)

kavak, boz kavak, Fırat kavağı ve titrek kavak olmak üzere 6 kavak türü yetişmektedir. Bunlar arasından boz kavak melez bir türdür. Ülkemizde en çok görülen kavak türleri ise titrek ve servi (ehrami) kavağıdır. Bu 6 türün dışında telli kavak, konak kavak, piramit kavağı, Hollanda kavağı ve Kanada kavağı gibi kavak çeşitleri de bulunmaktadır.

Kara Kavak (Populus Nigra): Kara kavak türünün anavatanı Avrupa, Güneybatı ve Orta Asya ile Türkiye’dir. 30 metreye kadar büyüme gösteren bu türün sürgünleri tüysüz ve sarımtırak renkli, düz ve yuvarlaktır. Kara kavak ağacının çiçekleri Nisan ayında açar, Haziran ayında tohumları olgunlaşır. Bu tür, nemli topraklarda iyi yetişir.

Servi Kavağı (Ehrami Kavak): Dalları oldukça dağınıktır. Taç kısımları ise piramite benzer bir görünümdedir. Ülkemizin hemen her bölgesinde görülür.

Ak Kavak (Populus Alba): Bu türdeki kavak ağaçlarının yapraklarının alt kısmı beyazdır. 30-40 metreye kadar büyüme gösteren bu türün gövdesinin üzerinde bulunan parlak beyaz kabuklar, çatlamadan uzun yıllar kalır. Ak kavak türünün yapraklarının şekilleri dallarına göre farklılık gösterir.

Boz Kavak (Populus Canescens): Boz kavak türü, ak kavak ve titrek kavağın melezidir. Dolayısıyla her iki kavak türünün de özelliklerini taşır. Boyu 20 metredir. Kabuğu pürüzsüzdür. Süngüleri silindir, tacı ise dağınıktır.

Fırat Kavağı (Populus Euphratica): Yaklaşık olarak 12 metreye kadar büyüme gösteren Fırat kavağı türünün en belirgin özelliği boyunun diğer kavak türlerine göre kısa olmasıdır. Dış görünüş itibariyle kara kavağa benzese de dalları daha incedir. Ülkemizde Mersin, Hakkari, Kahramanmaraş, Şanlıurfa başta olmak üzere nehir boylarında olan bölgelerde görülür.

Diğer türlere kıyasla, coğrafi olarak daha geniş alanda yetişir.

Titrek Kavak (Populus Tremula): 25 metreye kadar gelişim gösteren, sık dalları bulunan, geniş konik tepeli ve silindirik gövdeli bir türdür. Yaprak açma dönemi geldiğinde, ilk olarak erkek çiçekler açar. Erkek çiçekler açtıktan yaklaşık 10 gün sonra ise dişi çiçekler görülür. Çiçek taşıyan tomurcuklar dolgun, büyük ve küt uçludur. Yaprakların üstü koyu yeşil, alt yüzü grimsi renktedir. Yaprakları ve tomurcukları tüysüzdür. Yaprak sapları yassıdır. Yetişme alanları dağların yüksek kısımları, bol rutubetli ve nemli ormanlardır. Titrek kavağın dallarının kabuk kısımları tedavi amacıyla kullanılmaktadır. Kabuklardan elde edilen çayın ateş düşürücü ve romatizma ağrılarını azaltıcı özelliği olduğu bilinmektedir.