მეფე გუბაზისა და ლაზი დიდებულების თავგადასავლაი ლაზეთის დიდ ომში

   ყველაფერი მაშინ დაიწყო როცა ირანის  შაჰინშაჰი ხოსრო ანუშირვანი 542 წელს ეგრისში შემოვიდა ვარციხესთან .აქვე შევეგებეთ მას  გუბაზ II – ის მეთაურობით  და გაერთიანებული არმიით  ციხე-ქალაქ პეტრასკენ  დავიძარით . პეტრაში ბიზანტიის მთავარი გარნიზონი იდგა  გაერთიანებული არმიით პეტრას ალყა შემოვარტყით ბიზანტიელები ჩვენს იერიშებს მანამ იგერიებდნენ სანამ მათი სტრატეგოსი იოანე ციბე  სასიკვდილო ჭრილობით არ გარდაიცვალა  შევძელით რომ  გალავნის ერთ-ერთი კოშკისთვის მიწა გამოგვეშალა და გალავანი ჩამოგვენგრია რის შემდეგაშ პეტრა ავიღეთ ამ დიდებული გამარჯვების შემდეგ აკრეოპოლისის გარნიზონმა მოლაპარაკება შემოგვთავაზა  სიცოცხლისა და ქონების სანაცვლოდ რაზეც ანუშირვანი დათანხმდა იმ პირობიტ რომ ის სტრატეგოს იოანე ციბეს მთელ ქონებას მიიღებდა. გაერთიანებული ლაშქარი არ ჩერდებოდა ამჯერად   ეგრისის(ლაზიკის) ჩრდილო-დასავლეთს მივაშურეთ რის შემდეგაც სებასტოპოლისი და პიტიუნტი ავიღეთ . თურმეანუშიურვანს განზრახვული ქონდა გადამთიელთა  გადმობირება და ეგრისში ჩამოსახლება ასევე ჰუნთა მოსყიდვა დაეგრისის კლანჭებში მოქცევა . ბერძნებმა საწრაფოდ და მალულად ციხეები დატოვეს და ტრაპზონს მიაშურეს . როცა პეტრაში დავბრუნდით ანუშირვანს ცუდი ამბავი დაახვედრეს მესოპოტამიიდასნ სადაც ბერძენი სტრატეგოსი ველისარი  შეჭრილიყო .ანუშირვანმა ჯარის მცირე ნაწილი პეტრაში გარნიზონად ჩაააყენა თვითონ კი დანარჩენი არმიით ირანში დაბრუნდა . რათქმაუნდა საომარმა ვითარებამ მესოპოტამიაში გადაინაცვლა მალევე დაიდო 5 წლიანი ზავი ბიზანტიასა და ირანს შორის.სწორედ ამ დროს დაიწყო ანუშირვანმა თავისი გეგმის გეგმის განხორციელება რადგანაც მას საერთოდ აღარ  გააჩნდა  ნდობა ჩვენდამი(ლაზებისადმი) ეს იმან გამოიწვია რომ ვერ ვეგუებოდით ცეცხლ თაყვანისმცემელ მოგვებს რომლებიც თავისი სარწმუნოების გავრცელებას ცდილობდნენ მხოლოდ ეს არ არის ეგრისი ძლიერ დაზიანდა რომაულ სანაპიროებთან ვაჭრობის შეწყვეტით. ლაზები საცაა უნდა ავჯანყებულიყავით ირანის წინააღმდეგ რომ ანუშირვანმა დაგვასწრო და   ირანელი დიდმოხელე ფაბრიზი გამოგვიგზავნა  რათა ჩვენი მეფე გუბაზი მოეცილებინა თავიდან, მან ამ საქმისთვის მეფის მოწინააღმდეგე  დიდებული ფარსანი  აარჩია მაგრამ ფარსანმა განმსჭვალა თუ რა მოხდებოდა მეფის სიკვდილის შემდეგ და ყველაფერი მეფეს მოახსენა მეფემაც არ დააყოვნა და უმალვე  დესპანი აფრინა კონსტანტინეპოლს  ის იუსტინიანე კეისარს  დანაშაულთა შენდობას და გასაჭირში დახმარებას სთხოვდა  ეს ყველაფერი ხდებოდა 548 წელს .კეისარმაც არ დააყოვნა და 8000 მეომრით გამოგზავნა სტრატეგოსი დაგისთე ამ 8000 მეომრიდან 7000 ბიზანტიელი იყო ხოლო  დანარჩენი  1000 მეომარი კი ჭანი იყო. სტრატეგოსმა პირდაპირ პეტრასაკენ აიღო გეზი და ალყა შემოარტყაამ ამბის გაგების შემდეგ ანუშირვანმა დიდძალი არმია გამოგზავნა   მერმეროეს სარდლობით როდესაც  მეფემ  მერმეროეს ლაშქრის შესახებ გაიგო მაშინვე შეუთვალა დაგისთეს რომ სამხრეთ ბილიკები გადაეკეტა თვითონ კი ლაზთა არმიით ლაზიკა- იბერერიის საზღვრებს მიაშურა  . მერმეროე გუბაზს აცდა და სამხრეთ ბილიკებით არჩია წასვლა სადაც მხოლოდ 100-ოდე  ბიზანტიელი მეომარი დახვდა წინაღობად , მერმეროეს არ გაჭირვებია ამ წინაღობის დაძლევა და გზის გაგრძელება სტრატეგოსმა მაშივე მოხსნა ალყა პეტრას და მდინარე ფაზისის სანაპიროს მიაშურა ბიზანტიელებს პეტრას მახლობლად ბანაკიც კი არ აუყრიათ მაალევე ციხეში მყოფი ირანელები ამ მიტოვებული ბანაკის გასაძარცვად გამოვიდნენ რა დროსაც ტყეშ მალულად მყოფი ჭანები დაესხნენ თავს და  ბერძენთა საგანძური მიიტაცეს და ბიზანტიას მიაშურეს ამ ყველაფრის შემდეგ მერმეროეს ჯარმა პეტრამდე მოსასვლელად 9 დღე დაჰყო ,პეტრაში  მოსულმა მერმეროემ 3000 გამორჩეული მებრძოლი გარნიზონად ჩააყენა  რომელთაც დიდძალი სურსათ სანოვაგე დაუტოვეს ასევე 5000 გამორჩეული მებრძოლი გამოყო სასაზღვრო სოფლების ასაწიოკებლად  დანარჩენი 25000 მეოიმრით   ირანში დაბრუნდა. ამჯერად ლაზები ბიზანტიელებთან გავერთიანდით და მერმეროეს დატოვებული 5000  მეომარი გავანადგურედ ხოლო მათი ბანაკიდან დიდძალი ალაფი წამოვიღეთ ეს ყველაფერი 549 ვწელს მოხდა. განრისხებულმა ანუშირვანმა კვლავ გამოგზავნა დიდძალი არმია  და დაქირავებული ალანები რომელთაც სარდლობდა ხორიანე მაგრამ მათზეც დიდი გამარჯვება მოვიპოვეთ და თვით ხორიანესაც მოვუღეთ ბოლო .მალევე ლაზთა დასმენით კეისარმა თავისთან გამოიძახა დაგისთე და სატუსაღოში ჩააგდო მის ნაცვლად კი ძალზედ გამოცდილი 70 წელს მიტანებული სტატეგოსი ბესა მოგვივლინა რომელიც იტალიის კამპანიიდან ახალი დაბრუნებული იყო  550 წელს როცა ბესა პეტრას ციხეში ჩამოვიდა ლაზიკაში აფხაზნი აჯანყებულიყვნენ და ლაზთაგან  გამდგარნი ირანს მიმხრობოდნენ  ჯერ კიდევ VI საუკუნის 30-იან წლებში ბიზანტიის იმპერატორი აფხაზებს(აბაზგებს) მეგობარ ტომს უწოდებდა დადა ზრუნავდამათ გაქრისტიანებაზე იმპერატორის დავალებით აშენდა აფხაზეთში ღვთისმშობლის ეკლესია  მაგრამ მიუხედავად ამისა მაინც აჯანყდნენ ანუშირვანს ადრეც ქონდა აფხაზეთში გაბატონების შანსები მაგრამ  მას 541 წელს თვით ბიზანტიელებმა დაუნგრიეს  მათივე აშენებული სებასტოპოლისი და პიტიუნტი . ანუშირვანმაც მაშინვე გაგზავნა აფხაზეთში თავისი სახელ განთქმული სარდალი ნაბედე .კარგა ხნის შემდეგ 552 წელს ბერძენმა სტრატეგოსებმა მეფე გუბაზი  დაიბარეს მდინარე ხობის ნაპირას  ვითომც ციხის ახების გეგმის დასასახად სადაც ის ვერაგულად მოკლეს ამაზე მთელი ლოაზიკა განრისხდა და მალევე 554 წელს უკვე როცა საომარვითარებებში ეგრისი  აღარ მონაწილეობდა ერთ-ერთ ღამეს ლაზმა დიდებულებმა გადავწყვიტეთ რომ ხეობაში გაგვემართა მალული საბჭო ამ კრებას ვესწრებოდი მეც და სხვა ლაზი დიდებულები მათ შორის იყვნენ: აიეტი ფარტაძი და სხვანი ამ კრებაზე უნდა გადაწყვეტილიყო ძალზედ საჭირბოროტო საკითხი  საბოლოოდ ვის მხარეს დავრჩენილიყავით. ამ საკითხში ძალზედ დიდი როლი ითამაშეს ზემოთხსენებულმა დიდებულებმა აიეტმა და ფარტაძიმ მათ თქვეს რომ არ  ღირდა აჩქარება და ჯობდა ისევ ბიზანტიის მხარეს დავრჩენილიყავით მათ შორის  მეც ასე ვფიქრობდი დიდებულებმა ეს  ყოველივე  უმალვე შევატყობინეთ კეისარს და რამოდენიმე პირობაც წარვუდგინეთ  უპირველესყოვლისა უნდა გაეწვია თავისი სტრატეგოსები და მეფე გუბაზის მკველობასთან დაკავშირებით ეწარმოებია მიუკერძოებელი გამოძიება ხოლო მეორე პირობა ასეთი გახლდათ :გამოეგზავნათ გუბაზის უმცროსი ძმა წათი წათის ძე რომელიც ამ დროისათვის კონსტანტინეპოლში ცხოვრობდა  და ის გამხდარიყო  ლაზიკის (ეგრისის) მეფე   ასეც მოიქცა კეისარი და წათის ორი მხლებელი დარბაისელი ათანასე და სტრატეგოსი სოტრიქე გამოაყოლა  . დარბაისელ ათანასეს დავალებული ქონდა  საქმის გამოძიება ხოლო სტრატეგოსს მეზობელი ტომების ოქროთი დასაჩუქრება  ქონდა დავალებული მაგრამ გამოძიება მალევე შეჩერდა რადგანაც   შესაძლო იყო ახალი ომი დაწყებულიყო ბიზანტია-სპარსეთს შორის მაგრამ ის სტრატეგოსები რომლებიც ბრალდებულნი იყვნენ სატუსაღოდან არ გამოუშვიათ.

                                    დასასრული!     

პატივისცემით  თენგო ბოჭორიშვილი

             24/12/2020