Mitoz Bölünme ve Evreleri

Canlılık için çok önemli bir süreç üreme sürecidir. Üreme hem canlı düzeyinde hem de hücre düzeyinde olur. Hücre düzeyinde üreme için mitoz bölünme çok önemlidir.

Mitoz bölünme bir ana hücreden iki eş yavru hücre üretme sürecidir.

-Mitoz sırasında bir hücre aynı genetik özelliklere sahip iki hücre oluşturmak üzere bir kez bölünür.

-Mitozun temel amacı, büyümek ve yıpranmış hücreleri yenilemektir.

-Zaman içinde düzeltilmezse, mitoz sırasında yapılan hatalar DNA’da genetik bozukluklara neden olabilecek değişikliklerle sonuçlanabilir.

 –Mitoz bölünme evreler halinde gerçekleşir.

Mitozun evreleri 4 tanedir. Bunlar;

Profaz, Metafaz, Anafaz ve Telofaz şeklindedir.

İnterfaz Evresi

 Bu evreye hazırlık evresi adı da verilir. İnterfazda bölünmenin gerçekleşebilmesi için gereken organellerin düzenlenmesi tamamlanır. Bu evre G1, S ve G2 adı verilen bölümler ile üçe ayrılır.

 G1 bölümünde bölünme için gerekli olarak ATP sentezi, organel sayısı ve protein sentezi iki katına çıkar ve DNA eşlemesi başlar. S evresinde tamamlanan DNA eşlemesinin ardından iki iplikli hale gelen kromozomların her ipliği (kromatit) birbirlerine sentromerlerle bağlanır. G2 bölümünde ise tüm bu bölünme hazırlıkları tamamlanır. Bu evre dünya saatine göre yetişkin bir insan için 24 saatte tamamlanır.

Profaz Evresi

 İnterfaz evresinde eşlenmiş olan kromatinler bu evrede kısalıp ardından da kalınlaşarak yeni hücre için gerekli olan kromozomlara dönüşürler. Çekirdek zarı, çekirdekçik ve organeller yavaşça dağılarak tamamen kaybolurlar ve kromozomların rahatça hareket etmelerine olanak tanırlar. Profazın bitmesine yakın tüm kromozomlar hücrenin orta (ekvatoral) bölgesinde sıralanır ve profaz evresi sona erer.

Metafaz Evresi

 Eşlenmiş kromotitler hücrenin tam ortasında bir halka oluştururlar ya da istisnai olarak hücrenin ortasına dağınık bir şekilde dizilirler. Bundan sonraki süreçte sentrozomlar iğ ipliklerini kromozomlara doğru yöneltir. Yeni hücrenin oluşumu yavaşça belirginleşmeye başlar ve hücre ekvatoral bölgesinden yavaşça boğumlanır. Bu evre kromozomların en net şekilde görüldüğü safhadır.

Anafaz Evresi

Bu evrede artık ortak olan organeller iki hücre için de ortak olarak bölünmeye başlar. İlk olarak aynı anda ikiye ayrılan sentromerlerin eşlenmiş kromatitleri birbirinden ayrılır bunun ile birlikte eşlenmiş kromatitler, sentromerleri ve iğ iplikleri ile birlikte eşit oranda ikiye ayrılarak sağ ve sol kutuplara doğru çekilmeye başlarlar. Kromatitlerin kutuplara ulaşmaları ile anafaz evresi sonlanır.

Telofaz Evresi

 Bölünmenin son evresi olan telofazda, profaz evresinde kaybolan çekirdek zarı, çekirdekçik ve organeller yeniden iki taraf için de oluşmaya başlar. Kutuplara çekilen kromatitler oluşan çekirdek zarlarının içerisine girerek DNA’yı tamamlar. Son olarak içerisinde iki hücrenin de materyallerini barındıran bu tek hücre Metafaz evresinde boğumlanan bölgeden tamamen ayrılarak iki ayrı hücre halini alır.

Sitoplazma Bölünmesi (Sitokinez)

 Telofazın başlangıç aşamasında, çekirdek zarının oluşması ile aynı anda olmak üzere sitokinez adı verilen sitoplazma bölünmesi başlar.

 Hayvan hücrelerinde, ekvatoral bölgede, hücre zarı boydan boya küçülür ve bir girinti hâlinde içeriye doğru boğumlanır. Bu girinti, kenarlarından ortaya doğru gittikçe büyür ve hücreyi ikiye ayırana kadar devam eder. Böylece iki yavru hücre oluşmuş olur. Oluşan yeni hücreler birbirinden uzaklaşır.

Bitki hücresinde ise sitoplazma bölünmesi orta lamel ile gerçekleşir.