DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ

DESTEK ve HAREKET SİSTEMİ
-Destek ve hareket sistemi kıkırdak, kemik ve kas dokudan oluşur.
– Yeni doğmuş bir çocukta yaklaşık 300 kemik bulunur. Ancak yaş ilerledikçe bazı kemiklerin birbirleriyle kaynaşması sonucu 206 kemik içeren iskelet sistemi oluşur.
-İnsandaki iskelet yapıyı kemik ve kıkırdak doku oluşturur.

-İskelet; baş, gövde ve üyeler iskeleti olarak gruplandırılır.
-a. Baş iskeleti, beyni koruyan kafatası kemikleri ile yüzümüze şekil veren yüz kemiklerinden oluşur.
-b. Gövde iskeleti, Göğüs kemiği, omurga, omuz, kalça ve kaburga kemiklerinden oluşan iç organların korunması ve vücut desteğinin sağlanmasında önemli rol oynar.
-Omuz kemeri: Önde iki köprücük, arkada iki tane kürek kemiğinden oluşur.
-Kalça kemeri: Oturga, kalça ve çatı kemiklerinden oluşur.
-c. Üyeler iskeleti ise vücudun hareketinde görevli kol ve bacak kemiklerini kapsar.

İskelet Sisteminin Görevleri
– Kaslar ve eklemlerle birlikte vücudun hareketini sağlamak.
– Vücuda şekil vermek.
– İç organları korumak.
– İç organlara ve kaslara bağlanma yüzeyi oluşturmak
– Mineral depolamak.
– Kan yapımını sağlamak (Kırmızı kemik iliklerinde alyuvar, akyuvar ve kan pulcukları üretilir.)

A. Kemik Doku ve Çeşitleri

-Kemik dokuyu oluşturan hücrelere osteosit, organik ve inorganik maddelerden oluşan ara maddeye de osein denir. (Osteoklast ise kemik yıkımını gerçekleştiren hücrelerdir.)
-Oseinin organik kısmı protein yapısındaki kollagen liflerden oluşur. İnorganik kısmı ise kalsiyum fosfat, kalsiyum karbonat, kalsiyum florür, potasyum ve magnezyumdan meydana gelir.

-Yaş ilerledikçe oseindeki organik madde azalır, inorganik madde artar. Bu nedenle yaşlandıkça kemikler sertleşir ve kırılganlığı artar.

-Kemik hücreleri yıldız şeklinde olup kemik dokusunda lakün adı verilen boşluklarda yer alır.
-Bütün kemiklerin dışında kemik zarı (periost) bulunur.
-Periost, bağ dokudan yapılmış, bol miktarda sinir ve kan damarı içerir.

-İnsan kemikleri, iki farklı kemik doku bulundurur. Bunlar, sert (sıkı) kemik doku ve süngerimsi kemik dokudur.

1. Sert (sıkı) kemik doku: Kemiklerin dış kısmında bulunan sert tabakadır. İçinde kan damarları ve sinirlerin bulunduğu boyuna uzanan havers kanallarına sahiptir. Havers kanallarını birbirine bağlayan enine kanallara ise volkman kanalları adı verilir.

2. Süngerimsi kemik doku: Uzun kemiklerin baş kısımlarında, kısa ve yassı kemiklerin içinde bulunur. Gözenekli bir yapıya sahiptir ve bu gözeneklerin içinde kan hücrelerinin yapıldığı kırmızı kemik iliği bulunur.

Şekillerine göre kemik çeşitleri

1. Uzun kemikler: Kol ve bacaklarda bulunan, uzunluğu kalınlığından fazla olan, silindir
şeklindeki kemiklerdir.

NOT:El ve ayak parmak kemikleri, Ön kol, dirsek, uyluk, kaval ve baldır kemikleri uzun kemiklerdir.

-Uç kısımlarındaki şişkin bölgelere baş, iki baş kısım arasındaki bölgeye ise gövde adı verilir. Baş kısımlarının dışı sert kemik doku, içi süngerimsi kemik doku yapısındadır. Süngerimsi kemik dokunun içindeki boşluklarda kan hücrelerinin üretildiği kırmızı kemik iliği bulunur.
-Gövdede sert kemik doku bulunur. Gövdenin ortasındaki boşlukta ise sarı kemik iliği yer alır.
-Uzun kemiğin baş kısmı ile gövdesi arasında, kemiğin boyuna uzamasını sağlayan kıkırdak doku yapısında epifiz plağı denilen büyüme bölgesi bulunur. Bu kıkırdak yapı 19-23 yaşından sonra kemikleşir ve kemiğin boyuna uzaması durur. İnsanlarda boydaki uzamanın sınırlı olmasının nedeni budur.

2. Yassı kemikler: Yassı ve ince kemiklerdir. Kafatası, kaburga, kürek ve kalça kemikleri yassı kemiklere örnek verilebilir.

3. Kısa kemikler: Uzunluk, genişlik ve kalınlıkları birbirine yakın olan kemiklerdir. Örneğin el ve ayaklardaki bilek kemikleri kısa kemiklerdir.

4. Düzensiz şekilli kemikler: Belli bir şekli olmayan, baskılara karşı dayanıklı, sağlam kemiklerdir. Örneğin omurlar ve çene kemikleri düzensiz kemik çeşitleridir.

NOT:

-Periost (kemik zarı), süngerimsi kemik doku, set kemik doku, kırmızı kemik iliği, havers ve volkman kanalları tüm kemik çeşitlerinde bulunur.
-İlik kanalı ve sarı kemik iliği sadece uzun kemiklerde bulunur.

EKLEMLER

İskeleti meydana getiren kemiklerin birbiriyle bağlantı kurduğu yere eklem denir,

-Eklemler hareket derecelerine göre üçe ayrılır:

1.Oynar eklem: Kol ve bacak kemikleri arasında bulunan ve vücudun hareketini kolaylaştıran eklemlerdir.

2. Yarı oynar eklem: Boyun ve omurlar arasındaki eklemler bu tür eklemlerdir.

3. Oynamaz eklem: Kafatası kemikleri bu eklem çeşidi ile birbirine bağlanır.

İNSANDA KAS SİSTEMİ

-Vücudun kasılıp gevşeme özelliğine sahip hücrelerden oluşan kas doku, hareket, sindirim, dolaşım, solunum, boşaltım ve vücut sıcaklığını koruma gibi görevleri gerçekleştirmede etkilidir.

-Kaslarda hücreler arası madde bulunmaz. Kas hücresinin sitoplazmasına sarkoplazma, hücre zarına ise sarkolemma denir. Kas hücrelerinin endoplazmik retikulumuna da sarkoplazmik retikulum adı verilir, mitokondrilerine sarkozom denir. Kas hücreleri yüksek enerjiye ihtiyaç duyduklarından çok sayıda mitokondrileri vardır.

-Sarkoplazmada kasılmayı sağlayan miyofibril olarak adlandırılan telcikler vardır. Miyofibriller, aktomiyozin denilen aktin ve miyozin proteinlerinden oluşur.

1. DÜZ KAS
-Hücreleri ince uzun mekik şeklindedir.

-Hücreleri tek çekirdeklidir. Hücrenin ortasında bulunur.

-Sarkoplazmik retikulum iyi gelişmemiştir.

– Hücreleri bantlı yapı göstermez.

-Otonom sinir sisteminin kontrolünde çalışır. Bu nedenle isteğimiz dışında çalışan istemsiz kaslardır.

-Kasılmaları çizgili kaslara göre yavaş, düzenli ve uzun sürelidir, çabuk yorulmazlar.

-Düz kas hücrelerine genellikle biri sempatik diğeri para sempatik sinirden gelen iki sinir teli bağlanır.

-İç organların yapılarında (dolaşım, sindirim, solunum, boşaltım ve üreme sistemleri gibi) bulunur.

– Düz kas hücreleri, yaralanmalardan sonra mitotik aktivite geçirirler.

2. İSKELET KASLARI (ÇİZGİLİ KASLAR)
-Silindir şeklinde uzun hücrelerden oluşur. Kas hücrelerine kas lifi denir.

-Hücreler arası zarları eridiğinden dolayı çizgili kas lifleri çok çekirdeklidir.

-Çekirdekler hücre zarının hemen altında bulunur.

-Miyofibriller, düzenli aralıklarla açık ve koyu olarak enine bantlaşmalar gösterir.

-Somatik sinir sistemi kontrolünde çalışır. Yani istemli çalışır.

-Düz kaslara göre daha hızlı çalışır, çabuk yorulur.

-Oksijen yetersizliğinde laktik asit fermantasyonu ile ATP üretirler.

3. KALP KASI
-Yapısı çizgili kaslara, çalışması düz kaslara benzer.
-Otonom sinirler denetiminde istemsiz olarak çalışır.
-Kasılıp gevşeme hızı düz kaslardan daha hızlı, çizgili kaslardan daha yavaştır.
-Hücreleri silindirik ve dallanmalar gösterir.
-Hücreleri tek çekirdeklidir. Çekirdek hücrenin ortasında bulunur.
-Kas telcikleri çizgili kaslardaki gibi enine bantlaşma gösterir.
-Kalp kası hücreleri, uç uca geldikleri bölgelerde hücreler arası disk adı verilen özelleşmiş yapılarla birleşerek dallanmıştır.
Diskler, kalp atımı sırasında elektriksel uyarının yayılmasını sağlar. Böylece kalp kasının düzenli çalışması sağlanmış olur.
-Kalp kası, tahrip edici etkenlere karşı diğer kas türlerine göre daha dayanıklıdır fakat, tahribat sonrasında çok az yenilenebilme özelliğine sahiptir. Yenilenme, fibröz bağ dokusu tarafından yapılır.

MAHMUD KILIÇER 11-E 535