HÜCRE NEDİR?

Bir canlıyı oluşturan en küçük yapı birimine  hücre  denir.

 Prokaryot  ve  ökaryot  olmak üzere iki çeşidi bulunur.

Hücre ilk defa 1665 yaşında İngiliz bilim adamı  Robert Hooke  tarafından bulunmuştur. Robert Hooke Kendi içerisinde mikroskopta şişe mantarını  incelerken boş odacıklara h ücre  a dını vermiştir.

ÖKARYOT HÜCRE

 Belli bir yolculuk yapabileceklerdir. Çekirdek DNA, RNA, özel çekirdek sıvısı ve çekirdekçik gibi kalıplarda bulunur. Zarlı ve zarsız organellere sahiplerdir. Örneğin; insan, hayvan, bitki, mantar ve protista gibi canlıların oluşturduğu ökaryot hücre yapısına sahiptir.

PROKARYOT HÜCRE

Belli bir bagajsız, kalıtım maddesi sitoplazmada dağınık halde bulunan çok basit hücrelerdir. Bunların zarlı organelleri yoktur . Sadece ribozom organeli içerirler. Bazı durumlarda klorofil pigmentleri veya hücre zarından oluşan mezozomlar mevcuttur. Örneğin; bakteriler ve mavi-yeşil algler prokaryot hücre yapısında canlılardır.

ORGANELLER

  Sitoplazmada bulunan ve hücrenin solunumu, beslenmesi ve boşaltımı gibi yaşamsal olaylarının gerçekleştiği yapılara organel denir. Hücre organelleri; mitokondri, kloroplast, koful, lizozom, ribozom, sentrozom, endoplazmik retikulum, golgi aygıtı ve plastitlerdir. 

MİTOKONDRİ

Mitokondriler, oksijenli hücrelerde bulunan oksilerdir. Prokaryotik hücrelerde ve memelilerin alyuvarlarında  bulunur . Mitokondri hücrede enerji kaynağı. Kendilerine ait ribozom, DNA ve RNA’ları vardır. Mitokondri ribozomları yaklaşık olarak bakteri ribozomlarının büyüklüğündedir. Mitokondriyal DNA bakterilerinde olduğu gibi oluşabilir. Mitokondriler kloroplastlar gibi çift zara sahip organellerdir. Mitokondriler kalıtımsal olarak yavruya annesinden geçer, babadan gelen spermlerin bu konuda yavruya hayır katkısı yoktur.

ENDOSİMBİYOZ TEORİSİ

Endosimbiyoz Kuramı’na göre mitokondriler, uzun zaman önce, büyük olasılıkla geçebilen tek canlı organizmalardı. Daha fazla ayrıştırabildik avantajlar elde etmek için çok önemlidir ve zamanla hücrelerin geçer birer parçası haline dönüştüler. Buna rağmen, kendi genetik araştırmalarında ve internetteki hücrelerin bağımsız bir şekilde bölünürler. Yani mitokondri, kendini çekirdek bilgisi dahilinde eşleyebilir.

LİZOZOM

  Lizozom, ökaryotik hücrelerin sitoplazmasında bulunur. Zarla çevrilidir. Lizozomların en önemli görevi, hücre içindeki ve dışındaki maddelerin sindirmektir. Lizozom spermin baş kısmında bulunup yumurtanın delinmesini sağlar. Enzimleri, yaşlanmış molekül ve organelleri parçalar. Hayvansal hücrelerde bulunur.

GOLGİ AYGITI

  Hücreler büyük miktarlarda değişik makromolekül sentezler. Golgi aygıtı bu makromoleküllerin ekzositoz veya hücre içi kullanım için paketlenmesinde, türlerine göre ayrılmasında ve modifiye edilmesinde bütünleyici bir göreve sahiptir.

 Salgı maddelerini üretme, paketleme ve taşıma,

 Hücre içi iletişim ve taşınmada etkin rol oynama,

 Endoplazmik retikulum ile diğer organeller arasındaki bağlantıyı sağlama,

 Lizozom gibi sindirim keseciklerini oluşturma;

Bu görevler golgi cisimciği ile ilgili bilinen en temel görevlerdir.

ENDOPLAZMİK RETİKULUM

Endoplazmik retikulum ökaryotik hücrelerde çok önemli işlevleri olan bir hücre organelidir. Endoplazmik retikulumun temel görevi madde iletimi ve depolanmasıdır. Bu yolla hücre içi koordinasyon ve iletişimin sağlanmasında hayati rol oynar. Hücre dışına veya bir organelin içerisine salgılanacak olan proteinlerin çevrimi, katlanması ve taşınması; kalsiyum depolanması; ve bazı lipit ve makromoleküllerin depolanması endoplazmik retikulumun işlevlerindendir. Granüllü ve granülsüz endoplazmik retikulum olarak ikiye ayrılır.

Grup Vitamin’in aynı isimdeki albümü 🙂

GRANÜLLÜ ENDOPLAZMİK RETİKULUM

Endoplazmik retikulum ağsı yapısı üzerinde ribozom taşıyan tiplerine granüllü endoplazmik retikulum denir. Bu tip endoplazmik retikulumlar protein sentezinde görevlidirler. Protein sentezinde görevli olan hücrelerde daha fazla görülürler.

GRANÜLSÜZ ENDOPLAZMİK RETİKULUM

Granülsüz endoplazmik retikulum, lipid sentezinde görevli hücrelerde bulunur. Bu organel bazı maddelerin hücre içinde dağılmasını sağlar. Birçok metabolik reaksiyonda, karaciğerdeki metabolik reaksiyonlarda, steroid yapılı hormonların sentezinde, fosfolipid sentezinde, lipid taşımasında, karaciğerdeki metabolik reaksiyonlarda görev alır. Karbonhidrat ve lipit sentezi yapan hücrelerde daha çok bulunur. Granülsüz endoplazmik retikulum özellikle kas hücrelerinde kalsiyum depolar.

RİBOZOM

Ribozom, ribozomal RNA (rRNA) ve proteinlerden oluşmuştur ve hücrenin protein sentez yerlerine verilen addır. Tüm canlı hücrelerde bulunur. Virüsler hücresel değildir yani virüslerde bulunmaz. Ökaryot hücrede; mitokondride, kloroplastta ve sitoplazmada bulunur. Prokaryot hücrede; sitoplazmada bulunur. Zarsız bir organeldir. Ribozom iki alt birimden oluşur.

KOFUL

Koful hayvan hücresinde çok ama küçük, bitki hücresinde az ama büyüktür. Yaşlı bitkilerde koful, hücrede daha çok yer kaplar.

Kofullar; endoplazmik redikulum, hücre zarı, golgi cisimciği veya lizozomdan oluşmaktadır. Tek hücreli ökaryotik canlılarda besin kofulu ve kontraktil koful
bulunmaktadır. Tek hücreli ökaryotik canlılarda bulunan kofullar fagositoz ve pinositoz ile meydana gelmektedir. Besin kofulları besin sindirim işlemini yaptıktan sonra kayboldukları için, hücre içerisinde ihtiyaç halinde oluşan koful çeşitidir. Kontraktil kofullar, tatlı sularda yaşayan tek hücreli ökaryotik canlılarda bulunmakta ve görevleri ise yoğunluk farkından dolayı hücreye giren fazla suyun dışarı atılmasını sağlamaktır.

PLASTİTLER

Plastitler alg ve bitki hücrelerinde bulunan çeşitli görevleri olan çift zarlı temel organellerdir. 1,5 milyar yıl önce simbiyogenez ile oluştuğu tahmin edilmektedir. Genç hücrelerde renksiz olan plastitler (lökoplast), hücre ile birlikte gelişerek, hücrenin görevine uygun şekil ve renk kazanır. Bulundurdukları pigment (renk maddesi) ve görevlerine göre birbirine dönüşebilen üç çeşit plastit vardır:

Kloroplast

Lökoplast

Kromoplast

KLOROPLAST

  Kloroplast, fotosentezin gerçekleştiği sitoplazmik organeldir. Bitki ve alg hücrelerinde bulunmaktadır. Bitkilerin sadece yeşil kısımlarında bulunur.Bitkide besin ve oksijen üretilmesini sağlar. Genellikle yeşil renkli olduğu için bitkilerin çoğunun yeşil renkli olmasının temel sebebidir.

Çift katmanlı zarla çevrilidir. İç katman fotosentez pigmentleri enzimleriyle klorofil içeren yassı keseciklere dönüşmüştür. DNA içeren kloroplast, bağımsız işlev gören ve kendi kendine çoğalan bir yapıdır.

LÖKOPLAST

Lökoplastlar, renksiz plastitlerdir. Bitkilerin ışık görmeyen kısımlarında (kök, yumru vb.) bulunurlar. Nişasta depolarlar. Fotosentez sonucu kloroplasta dönüşür ve üretilen glikoz, iletim sistemi yoluyla depo yeri olan lökoplastlara gelir. Burada glikoz molekülleri birleşerek nişasta molekülleri meydana getirir.

KROMOPLAST

Kromoplast , bitkilere farklı renkler kazandıran plastittir. Lökoplastlar gibi renksiz değildir. Bitkiye renk veren pigmentlerin üretilmesiyle ve depolanmasıyla görevlidir. Kloroplastlar ve lökoplastlar gibi fotosentez yapan ökaryotik türlerde bulunur. Likopen(kırmızı), ksantofil(sarı) ve karoten(turuncu) olmak üzere üç çeşittir.

Sarı renkte kromoplastlar —> Limon, Muz vb.

Kırmızı renkte olan kromoplastlar: —> Domates vb.

Turuncu renkte olan kromoplastlar —> Havuç gibi sebze ve meyvelerde bulunur.

SENTROZOM

 Sentrozom hayvan hücrelerinde bulunan organellerden oluşan. Hücrenin büyüklüğüne sahip olmak için mikroişlemci oluşturmanıza yardımcı olur. Sentrozom, birbirine dik iki silindirik cisme sahiptir. Bunlara  sentriyol denir. Onun sentriyol, birbirine paralel üç küçük tüpten oluşmuş, dokuz iplik içerir. Bunlara mikrotübül adı verilir. Sentrozom organeli zarsız bir organeldir. Mikrotübüller silindirik şekiller dizilirler.

OKUDUĞUNUZ İÇİN TEŞEKKÜRLER.