Organeller

Sitoplazmada bulunan ve hücrenin solunumu, beslenmesi ve boşaltımı gibi yaşamsal olaylarının gerçekleştiği yapılara organel denir. Hücre organelleri mitokondri, kloroplast, koful, lizozom, ribozom, sentrozom, endoplazmik retikulum, golgi aygıtı ve plastitlerdir. Hücre organelleri ve görevleri aşağıda detaylı olarak anlatılmıştır.

Kloroplast

Kloroplast bitkilerin yeşil kısımlarında bulunan, doğadaki tüm canlılar açısından çok önemli görevleri vardır. Kloroplastlar güneş enerjisi, karbon dioksit ve suyu kullanarak kendisinin ve tüm canlıların kullanacağı besin maddesi ve oksijeni üretirler. Bu olaya fotosentez denir. Kloroplastlar fotosentezle yeryüzünde yaşamın devamlılığını sağlar. Hayvan hücrelerinde bulunmaz.

• Koful, golgi cisimciği ve endoplazmik retikulum organellerinden meydana gelmektedir. (Koful özellikleri)
• Yaşlı yani olgun bitkilerin hücrelerinde kofullar genellikle merkezi koful olarak adlandırılan büyük yapıları içerir. Bu büyük merkezi koful küçük kofulların bir araya gelmesiyle oluşmaktadır. Merkezi koful içerisinde koful öz suyu (hücre öz suyu) olarak bir sıvı bulunmaktadır. Bu sıvı turgor basıncına neden olarak bitkiye desteklik sağlar ve bitkinin dik durmasını sağlar. (Koful Görevleri)

• Hayvan hücrelerinde yer alan kofulların boyutu bitki hücrelerinde kofullara oranla daha küçüktür. Ancak kofulları sayı miktarı bitki hücrelerinden fazla olabilmektedir. Hayvan hücrelerinde kofulların bir kısmı endositoz ile oluşurken, bir kısmı yapısında salgı maddesibulundurmaktadır. (Koful Özellikleri ve Görevleri)

• Tek hücreli ökaryotik canlılarda besin kofulu ve kontraktil koful
  bulunmaktadır.
• Tek hücreleri ökaryotik canlılarda bulunan kofullar fagositoz ve pinositoz ile meydana gelmektedir. Besin kofulları besin sindirim işlemini yaptıktan sonra kayboldukları için, hücre içerisinde ihtiyaç halinde oluşan koful çeşitidir. Kontraktil koful, tatlı sularda yaşayan tek hücreli ökaryotik canlılarda bulunmakta ve görevleri ise yoğunluk farkından dolayı hücreye giren fazla suyun dışarı atılmasını sağlamak. Hücre içerisinde sürekli olarak bulunan kontraktil koful en temel görevi sitoplazma içerisinde su dengesini sağlamak. (Koful Özellikleri ve Görevleri)

• Bazı koful çeşitleri şeker, protein gibi organik maddeleri ve demir, potasyum gibi inorganik maddeleri depo etmekle görevlidir. (Kofulun görevleri)
• Bitkilerin yaprak kısımlarında bulunan bazı koful çeşitleri ise artık maddeleri depo ederek yaprakların dökülmesi ile atılmasını sağlamaktadır. (Kofulun özellikleri ve görevleri)
• Bitki hücrelerinde yer alan bazı kofullar, boşluk sıvılarında zehirli maddeleri ve kötü tat veren maddeleri depo ederek bitkiyi hayvanlara karşı korumaktadır. (Koful görevleri)
• Flavon ve antokyon gibi pigmentler bazı kofulların içerisinde yer alarak bitkiye yeşil rengi sağlamaktadır. (Koful özellikleri ve görevleri)
• Bazı bitki hücrelerinde lizozom organelinin görevini yerine getiren kofullar bulunmaktadır. Bu kofullar yapılarında bulundurdukları enzimler sayesinde büyük moleküllerin sindirmeni sağlamaktadır.

Ribozom

Ribozomlar protein sentezi yapan organellerdir. Endoplazmik retikulumların üzerinde, çekirdek zarında veya sitoplazmada serbest olarak bulunurlar.

Hücrenin yönetici molekülü hücreyi idare etme işini büyük oranda ilgili proteini üretmekle yerine getirir. Üretim için genden çıkan kod ribozom sayesinde protein üretilmesini sağlar.

Protein sentezinin yeri, proteinin kullanılma amacına bağlıdır. Protein onu endoplazmik retikuluma (ER) yönlendiren bir sinyal içeriyorsa, ribozom kendisini ER’ye yerleştirecek ve ona bağlı hale gelecektir. Aynı ribozom daha sonra ayrışabilir ve gerektiğinde serbest hale gelebilir. Serbest ribozomlar, esasen hücre içinde kullanılan proteinleri sentezler.

Ribozom endoplazmik retikulum üzerinde ise ortaya çıkan yapıya granüllü ER, eğer yapısına katılmamışsa granülsüz ER olur.

Endoplazmik Retikulum

Endoplazmik Retikulum hücre içini ağ gibi saran bir yoldur. Görevi madde iletimini gerçekleştirmektir. Ayrıca bazı maddeler depo edilir.

• Hücre içi ve hücreler arası madde taşınmasını sağlar.

• Çekirdek zarı oluşumunda görevlidir.

• Ribozom ile bağlantılı görevi olan endoplazmik retikulum, ribozomun sentezlediği proteinlerin yerlerine ulaştırılmasını sağlar.

• Zarların üzerinde sentezlenen; protein, enzim ve yağ gibi yapıları golgi aygıtınataşır.

• Sitoplazma ile birlikte hücreye desteklik verir, çünkü zar yapıları birbirine bağlıdır.

• Hücrelerdeki maddelerin taşınmasının yanı sıra, maddelerin depolanmasıgörevini de üstlenir. Depoladığı maddeler ise; steroid, glikojen gibi bazı makromoleküllerdir.

• Hücre bölünmesi esnasında kaybolur, bölünmeden sonra yeniden oluşur.

• Çizgili kaslarda kasın gevşemesi ve kasılması esnasında görevlidir.

• Tüm ökaryotik canlılarda bulunur.

• Granüllü Endoplazmik Retikulum

  Granül tanecik anlamına gelir. Burada granülden kasıt ise ribozomlardır. Zarları üzerinde ribozom bulunan endoplazmik retikulumlara, granüllü (rough) endoplazmik retikulum adı verilir. Ribozomlu olmasından dolayı protein sentezi gerçekleştirir. Sentezleme işlemi tamamlanan proteinler golgi cisimciği kısmına aktarılır. Salgı proteini sentezleyen hücrelerde daha fazla bulunmaktadır.

• Granülsüz Endoplazmik Retikulum

  Granülsüz (smooth) endoplazmik retikulum ise, lipid sentezi yapan hücrelerde bulunan türüdür. Yapısında ribozom bulunmayan endoplazmik retikulumdur. Bir anlamda kurye görevi gören endoplazmik retikulum, maddeleri ulaşmaları gereken noktalara iletirler.

• 

Plastitler

Bitki hücrelerinde bulunan plastitler üç çeşittir:

1. Kloroplastlar (Açıklamasına yukarıdan ulaşabilirsiniz)
2. Kromoplastlar: Çiçek ve meyvelere sarı, kırmızı ve turuncu renk verir.
3. Lökoplastlar: Renksizdirler. Işık alırlarsa kloroplastlara dönüşürler. Bitkinin besin depo etmesini sağlarlar.