9. Sınıf Tarih Ders Kitabı

9. SINIFLAR TARİH DERS KİTABI

YUNUS EMRE ŞİMŞEK

TARİH ÖĞRETMENİ

1.ÜNİTE TARİH BİLİMİ KONULAR

1.TARİH BİLİMİNE GİRİŞ

*İnsan ve tarih

*Tarihin konusu

*Tarihte sebep-sonuç, yer-zaman ilişkisi

*Tarih biliminin yöntemi (tarama, tasnif, tahlil, tenkit, terkip)

*Tarihin sınıflandırılması(zamana göre, mekana göre,konuya göre)

*Zaman ve takvim

*Türklerin kullandığı takvimler

*Tarih öğretiminin önemi

*Atatürk’ün tarihe verdiği önem

*Tarihi olayların değerlendirilmesi

*Tarihi bilgilerin değişebilir özelliği

2.TARİH YAZICILIĞI

*Tarih yazıcılığının gelişimi

*Türklerde tarih yazıcılığı

3.TARİHİN FAYDALANDIĞI BİLİM DALLARI

*Coğrafya               *Antropoloji  *Heraldik

*Etnografya            *Hukuk

*Arkeoloji               *Kronoloji

*Edebiyat               *Felsefe

*Paleografi             *Epigrafi

*Sosyoloji              *Filoloji

*Diplomatik           *Nümizmatik

*İstatistik              *Ekoloji

*Kimya                  *Sanat tarihi

I.TARİH BİLİMİNE GİRİŞ

İNSAN VE TARİH

Tartışma sorusu: Sizce tarih nedir? İnsan neden tarihi merak eder ve incelemek ihtiyacı duyar? Siz geçmişinizi anne babanızın çocukluğunu, dedelerinizi, soyunuzun nereden geldiğini, yaşadığınız bölgede geçmişte kimlerin nasıl bir yaşam sürdüğünü merak ediyor musunuz?

Öğrenci notu: Tarih, geçmiş insan topluluklarının, savaşlarını ve barışlarını, kültür ve uygarlıklarını, sosyo-ekonomik yapılarını, neden-sonuç ilişkisi içinde zaman ve yer göstererek, belgelere dayalı, inceleyen bilim dalıdır.

TARİHİN KONUSU

Tartışma sorusu: Sizce tarih bilimi neleri konu edinir? Tarih sadece geçmişte yaşanan savaşları mı inceler, mesela bir deprem, salgın hastalıklar, geçmişte yaşamış evcil hayvanlardan kalan kemik parçaları, tarih konusu olabilir mi?

Öğrenci notu: İnsanların her türlü faaliyeti tarihin konusunu oluşturur. Geçmişte yaşamış insanların siyasi, sosyal, ekonomik, kültürel faaliyetleri tarih biliminin araştırma alanına girer.

OLAY: Hayat içerisinde tek tek meydana gelen değişmelere olay denir.

OLGU: Aynı türdeki olayları bir bütün olarak anlatmak için kullanılan kavramdır.Zaman içerisinde meydana gelen benzer durumlardır.

OLAY OLGU FARKI:Olgu olaya göre daha geneldir.Olayda başlangıç ve bitiş zamanı vardır,olguda yoktur.

ÖRNEKLER:

Malazgirt şavaşı   → OLAY  Miryokefelon savaşı →  OLAY Anadolunun Türkleşmesi → OLGU Reform  → OLAY

Rönesans →  OLAY Avrupa’da bilim ve sanatın gelişmesi →  OLGU

TARİHTE SEBEP- SONUÇ, YER – ZAMAN İLİŞKİSİ

Tartışma: Bir olayın mutlaka bir sebebi ve sonucu vardır.Olaylar birbirlerine sebep sonuç ilişkisiyle bağlıdır.Her olay kendinden önceki olayın sonucu ve kendinden sonraki olayın sebebidir.

             Bu durumu günlük hayatımızla örnekleyelim: Ali okulda en sevdiği arkadaşı ile kavga etmiş ve derslere girmeden eve dönmüştür.(1.Olay)  Çok  sinirli olan Ali  eve geldiğinde kendisinden bisikletine binmek için izin isteyen kardeşine bir tokat atmıştır.(2. olay ve 1. Olayın sonucu) Bu durum üzerine Ali nin babası Aliye dışarı çıkmama cezası vermiştir.( sonuç)

*Avrupanın Coğrafi Keşifler ile zenginleşmesi, Avrupalı devletlerin Pazar ve sömürge yarışına girmeleri (sebep)

I. Dünya Savaşı (Sonuç)

TARİH BİLİMİNİN YÖNTEMİ

1-Tarama (Kaynak tarama)                BİR TARİHÇİ ARAŞTIRMA YAPARKEN YANDAKİ

2-Tasnif (Sınıflandırma)             YÖNTEMLERİ SIRASIYLA UYGULAR.

3-Tahlil (Çözümleme)

4-Tenkit (Eleştiri)

5-Terkip (Sentez)

1.TARAMA: Araştırılacak konu ile ilgili bilgi toplama ,konuyla ilgili kaynaklara ulaşma ve bunları inceleme.

KAYNAK ÇEŞİTLERİ

*Birinci elden kaynaklar: İncelenen döneme ait her türlü buldu.(para,çanak çömlek,yazılı belge,resim vs.)

*İkinci elden kaynaklar: İncelenen döneme yakın bir zamanda oluşturulmuş kaynaklar.

KAYNAĞIN, MALZEMENİN TÜRÜNE GÖRE KAYNAK ÇEŞİTLERİ

*Yazılı Kaynaklar: Kitap,gazete,mühür,para ferman vs.

*Sözlü kaynaklar: Destan,hikaye,efsane

*Kalıntılar: Taş ,toprak,çanak,çömlek,mezar

*Çizili, sesli Görüntülü kaynaklar: cd,film,fotoğraf

2. SINIFLANDIRMA (TASNİF):Ulaşılan kaynaklardan ortak özellikleri olanları bir araya getirme ve bunları sıralama

3.ÇÖZÜMLEME (TAHLİL): Sınıflandırılan bilgilerin içeriklerin incelenmesi.bilgilerin nerede ve nasıl kullanılacağının belirlenmesi

4.ELEŞTİRİ (TENKİT):

İç tenkit: Bilgilerin doğruluğunun diğer kaynaklarla uyumlu olup olmadığının araştırılması

Dış tenkit: Bilgilerde yazım yanlışı olup olmadığı, yazı karakteri,basım tarihi gibi konuların araştırılması

5.SENTEZ (TERKİP): Bilgilerin bir anlam bütünlüğü içinde bir araya getirilerek yazıma hazırlanması

TARİH BİLİMİNİN YÖNTEM BASAMAKLARI

BEŞ  (T)

TARİHİN SINIFLANDIRILMASI

1.Zamana göre sınıflandırma: Tarih çağ ve yüzyıl gibi dönemlere ayrılarak incelenir.

Örnek: 20.yy Osmanlı Tarihi, Ortaçağ Avrupa Tarihi

2.Mekana göre sınıflandırma : Belli bir bölgenin tarihi incelenir.

Örnek: Anadolu Tarihi , Asya Tarihi.

3.Konuya göre sınıflandırma:

Örnek: ekonomi tarihi , siyasi tarih , Dinler tarihi, tıp tarihi

ZAMAN VE TAKVİM

Tartışma :İnsanoğlu zamanı hangi amaçla;  yıllara, aylara,hafta ve günlere ayırmıştır?

TAKVİM:

• İnsanoğlu yıldızların, ayın ve güneşin hareketlerine göre çeşitli takvimler oluşturmuşlardır. Örnek: Ay takvimi, Güneş takvimi
• İlk Güneş takvimi Mısırlılar, ilk Ay takvimi ise Sümerler tarafından oluşturulmuştur.
• Ay yılı 360 gün, Güneş yılı 365 gündür.
• Takvimlerin başlangıcı olarak çeşitli tarihi olaylar esas alınmıştır. Örnek: Hicri takvim başlangıcı Hz Muhammet’in hicreti; Miladi takvimin başlangıcı olarak Hz. İsa’nın doğumu esas alınmıştır.

Güneş takviminin zaman içinde gelişimi:

→ Mısırlıların güneş takvimini icat etmeleri

→Güneş takviminin Roma Hükümdarı Jül Sezar döneminde yeniden düzenlenmesi ve JÜLYEN TAKVİMİ adını alması

→Jülyen Takviminin Papa III.Gregorius tarafından yeniden düzenlenmesi ve GREGORYEN TAKVİMİ adını alması.

NOT: Günümüzde dünya genelinde ve ülkemizde Gregoryen Takvimi kullanılmaktadır.

TÜRKLERİN KULLANDIĞI TAKVİMLER

TARİH ÖĞRENİMİNİN ÖNEMİ

Tartışma soruları:

*Sizce neden tarih dersi görüyorsunuz?

*Geçmişi bilmek bize ne kazandırır?

*-Bir musibet bin nasihatten iyidir– sözünü nasıl yorumlarsınız?

Tarih:

-Milletlerin hafızasıdır.

-Dost ve Düşmanlarımızı tanıtır.

-Birlik-beraberlik açısından önemlidir.

-Hatalardan ders çıkarmamızı sağlar. 

ATATÜRK’ÜN TARİH EĞİTİMİNE VERDİĞİ ÖNEM

Öğrenci Notu: M. Kemal ATATÜRK Türk tarihinin araştırılmasına büyük önem vermiş bu amaçla 1931 yılında Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti’ni kurdurmuş ve mirasının bir bölümünü bu cemiyete bırakmıştır. Cemiyet günümüzde Türk Tarih Kurumu adıyla çalışmalarını devam ettirmektedir.

TARİHİ OLAYLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ

Tarihi olaylar değerlendirilirken şu noktalara dikkat etmek gereklidir:

• Tarihi olaylar yaşandığı dönemin şartlarına göre değerlendirilmelidir.

Örnek: Peygamberimiz döneminde erkeklerin 4 kadına kadar evlilik yapmalarına izin verilmiştir. Bu durum değerlendirilirken; o dönemde kocası ölmüş kadınların fazlalığı, bu kadınların korunmaya muhtaç olmaları  gibi durumlar göz önüne alınmalıdır.

• Tarihi olaylar değerlendirilirken tarafsız davranılmalıdır.

Örnek: Bir Rus tarihçi Türk-Rus savaşı olan 93 Harbini değerlendirirken Rus olması sebebiyle hisleri ile hareket etmemeli tarafsız davranmalıdır.

TARİHİ OLAYLARIN DEĞİŞEBİLİR ÖZELLİĞİ

Tartışma soruları:

*Bir bilgi aksi ispatlanana kadar doğrudur. Sözünden ne anlıyorsunuz?

2.TARİH YAZICILIĞI

Tartışma sorusu: İçinizde günlük tutan var mı? Neden günlük tutarsınız? İnsanlar tarih boyunca yaşadıklarını kaydetme ihtiyacı duymuşlardır, bunun sebebi ne olabilir?

Tarih yazıcılığına örnekler: Orhun Kitabeleri, Yenisey Yazıtları,Vakayinameler,Anallar vb.

Not: Tarih yazıcılığı Hitit krallarının tutturduğu yıllıklarla (anal) başlar.

TARİH YAZICILIĞI TÜRLERİ

DİPNOT: Bilimsel bir eserde belirtilen bilginin hangi kaynaktan alındığını gösteren ve genellikle bilginin bulunduğu sayfanın altında (dibinde) yer alan notlardır.

TÜRKLERDE TARİH YAZICILIĞI

1.Osmanlılarda Tarih Yazıcılığı:

– Temel amaç devletin başarılarının gelecek nesillere aktarılmasıdır.

– Tarihi olayların kaydedilmesi ve araştırılması vakanüvis ve şehnameci ( vakanüvislerden önce) adlı görevliler tarafından yapılmıştır.

NOT:Vakanüvisler Osmanlı Devletinde resmi devlet tarihçileridir.

2.Cumhuriyet Dönemi Tarih Yazıcılığı:

– Cumhuriyet dönemi tarih yazıcılığının gelişiminde Atatürk’ün büyük katkısı vardır.

-1931 yılında kurulan Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti ile birlikte; Türklerin kökeni, dünya uygarlıklarına katkıları, İslam medeniyetine katkıları gibi konular araştırılmaya başlanmıştır.

NOT: Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti günümüzde Türk Tarih Kurumu adıyla çalışmalarına devam etmektedir.

3.TARİHİN FAYDALANDIĞI BİLİM DALLARI

Tartışma sorusu: Sosyal bilimlerin ortak araştırma konusu nedir? Aynı amaca yönelik araştırma yapan bilimler arasında yardımlaşmanın yararları neler olabilir?

Tarihe Yardımcı Bilim Dalları:

Filoloji: Dil Bilimidir. Toplumların dillerini inceler.

Coğrafya: Coğrafi bölgelerin özelliği ve iklimi tarihi olayların değerlendirilmesinde etkilidir.

Örneğin Fenikelilerin deniz ticareti ile uğraşmalarının nedeni coğrafyalarının tarıma elverişli olmamasıdır.

Kronoloji: Takvim bilimidir. Tarihi olayların oluş sırasını verir.

Paleografya: Toplumların eskiden kullandıkları yazıları inceler. (Mısır hiyeroglifi, Sümerlerin çivi yazısı, Türklerin Orhun ve Uygur abideleri gibi) Bu bilim dalı tarih öncesi dönemlerin aydınlatılmasında etkili değildir.

Antropoloji: İnsan ırklarını inceleyerek sınıflandıran bilim dalıdır.

Diplomatik: Fermanlar, beratlar ve dönemin yazışmalarını inceler. Siyaset bilimi olarak da adlandırılır. Başlangıç noktası Kadeş Barışının imzalanmasıdır.

Etnografya: Toplumların öz kültürlerini inceleyen bilim dalıdır. Örf   adet bilimi.

Arkeoloji: Kazı bilimidir. Tarih öncesi dönemlerin aydınlatılmasında yararlanılmaktadır.

Sosyoloji: Toplum bilimidir. Tarihi olayları sosyoloji konularını hesaba katarak inceler.

Kimya: C14 metodunu kullanarak eski kullanılmış araç ve gereçlerin yaşları hakkında bilgi verir.

Nümizmatik: Eski paraları inceleyerek, toplumların ekonomik yapısı hakkında bilgi verir.

Epigrafi: Kitabeleri inceler. Örneğin: Göktürk ve Kültepe yazıtları.

Toponomi: Yer adlarını inceleyerek tarihe yardımcı olur.

Heraldik: Arma ve Mühür bilimidir. Eski mühürleri inceler.

Ekoloji: Canlıların birbirleri ile ilişkilerini inceleyen ve doğanın korunması ile ilgili çalışmalar yapan bilim dalıdır.

Hukuk: Toplu halde yaşayan insanların birbirleriyle ve devlet ile ilişkilerini düzenleyen kuralları inceleyen bilimdir.

Felsefe: Akıl, mantık ve düşünme biçimleri ile ilgilenen bilimdir. Tarih felsefesine yön verir.

Edebiyat: Tarih boyunca meydana gelen olaylar edebiyatın konusu olmuş ve bu olaylar edebiyat bilimi aracılığı ile nesilden nesile aktarılmıştır. Örnek: destanlar

İstatistik: Herhangi bir olayla ilgili veri toplama bu verileri tablolaştırma, verileri yorumlama ve sonuç çıkarma bilimidir. Tarihi bir olayın değerlendirilmesinde önemli rol oynar.