Anadolu ve Mezopotamya Uygarlıkları

Frigler(MÖ 750-MÖ 600)

Sakarya nehri civarına yerleşen Friglerin merkezi Ankara Polatlı yakınlarındaki Gordion’dur. Kral Midas döneminde bütün Orta ve Güneydoğu Anadolu’ya egemen oldular. Frig ordusu genellikle yaya askerlerden oluşurdu. Ziraatçi bir topluluk olduklarından dini inanışlarında bunun etkisi görülür. En büyük tanrıları toprak ve bereket tanrısı Kibele’dir. Tanrıların ilkbaharda doğup sonbaharda öldüğüne inanılması doğa – din ilişkisine örnek olarak gösterilebilir. Frig kralları tarımı korumak için ağır kanunlar koymuşlardır. Bu kanunlara göre bir öküz kesenin veya bir saban kıranın cezası ölümdü. Frigyalılarda dokumacılık gelişmişti. Tiftik keçisinin kılından üretilen dokumalar ile kilim ve halı üretimi yaygındı. Frig kilimlerine Tapates denir. Halk sosyal sınıflara ayrılmıştı. Büyük toprak sahipleri yönetimde etkili idi. Köleler ise bedel ödeyerek hürler sınıfına geçebilirdi.

 Bu durum; kişisel statünün belirlenmesinde ekonominin önemli bir yeri olduğunu ve katı bir sınıf ayrımının olmadığını gösterir.

 Frigyalılarda ilk kez hayvan hikayelerini anlatım geleneği (fabl) örnekleri görülmüştür.  Ölülerini kayadan oyma mezarlara koyan Frigyalılardan günümüze kadar ulaşan Eskişehir yakınlarındaki Midas’ın mezarı en ünlü kaya mimarilerindendir.

Frigyalılar maden işlemeciliği konusunda da ileri gitmişlerdir. Bronzdan boğa başı veya başka figürlerle yaptıkları süslü kadehleri Yunanistan’a sattıkları bilinmektedir. Frigyalılar Kimmerler tarafından yıkılmış ve daha sonra Lidya egemenliğine girmiştir.

Lidyalılar (MÖ 700-MÖ 546)

• Başkentleri Sard’dır (günümüzde Manisa-Salihli yakınları).
• Anadolu’nun batısında Gediz ve Menderes ırmakları arasında kuruldu.
• Kral Yolu’nu buldular (Efes’ten başlayıp Sard’dan geçerek doğuya, Ninova’ya giden bir ticaret yoludur).
• Buhurdanlık adı verilen etrafa güzel kokular yayan (içinde güzel kokulu otlar yakılarak) bir alet icat etmişlerdir.
• Ticarette paranın kullanılmasıyla takas yöntemi kalktı, düzenli bir ekonomik yapı oluştu.
  NOT: Tarihte parayı icat eden ilk uygarlıktır (M.Ö.700).

İyonlar(MÖ 1200-MÖ 700)

• Başkentleri Efes’tir (günümüzde İzmir).
• Batı Anadolu’da, Ege kıyılarında kurulmuştur.
• İyonlar, İzmir, Milet, Foça ve İzmir’de şehir
  devletleri halinde yaşadılar.
• Anadolu’da ilk demokrasi yönetimi uyguladılar (Doğrudan Demokrasi).
• Anadolu’da kurulan uygarlıklar içinde en gelişmiş ve ileri düzeyde olanıdır.
• Bilim ve kültüre önem verdiler. Hür düşünce gelişti. Hür düşünce geliştiği için pozitif bilimlerde ilerlediler. Tıpta Hipokrat, tarihte Heredot, matematikte Pisagor ve Tales, felsefede Diyojen İyonların en tanınmış bilginleridir.
• Denizcilikle uğraştılar, deniz ticareti yaptılar.
• Fenike alfabesini geliştirdiler.
• Dinleri çok tanrılıdır.
• Yunan uygarlığının temellerini attılar.
• İyon edebiyatının önemli eserleri Homeros’un İlyada ve Odessa destanlarıdır.
• Efes’te yaptıkları Artemis Tapınağı dünyanın yedi harikasından biridir.

Urartular (MÖ 900-MÖ 600)

• Başkentleri Tuşpa’dır (günümüzde Van).
• Mimaride, maden işlemeciliği, kaya oymacılığı, kabartma sanatı, taş işçiliğinde ileri gittiler. Su kanalları, bentler, barajlar, tapınaklar, kaya mezarları, kaleler, saraylar yaptılar.
• Dinleri çok tanrılıdır. Ahiret inancı vardır. Yani ölümden sonra yaşama inanırlardı. Mezarlarını oda ve ev şeklinde yapmışlar. Ölen kişinin mezarına hayattayken kullandığı eşyaları koymuşlardır.
• Ekonomilerinin temelini tarım ve hayvancılık oluşturur.
• Van’da Van Kalesi ve Çavuştepe, Erzincan’da Altıntep Urartularda günümüze kalan önemli  kalelerdir.

Sümerler (MÖ 4000)

• Mezopotamya uygarlığının temellerini attılar. Dünyanın ilk uygarlığı sayılmaktadır
• Başkentleri Eridu.
• Şehir (site) devletleri şeklinde yönetildiler. Şehir devletleri içerisinde en önemlileri Ur, Uruk, Kiş, Lagaş’tır.
• Şehirlerin başında Patesi denilen krallar bulunur. Bunlar hem dini hem siyasi güce sahiptirler.
• M.Ö.3200 yılında çivi yazısını bularak tarih devirlerini başlattılar.
• Tarihte bilinen ilk yazılı kanunları Sümer kralı Urugakina yaptı. (Tarihte ilk hukuk devletidir)
• Tarihte ilk defa sayı sistemini buldular, matematik biliminin temellerini attılar. Dört işlemi kullanmışlar ve çemberi 360 dereceye bölmüşlerdir.
• Geometri ve astronomi alanında ileri gitmişlerdir.
• İlk defa ay takvimini yaptılar, Güneş saatini buldular.
• Dinleri çok tanrılıdır. Rahip-Kral anlayışı egemendir.
• Ziggurat adı verilen tapınaklar yaptılar. Bu tapınaklar rasathane (gözlemevi) görevi de gördü.
  Bu sayede astronomide ilerlediler.
• Dünyanın ilk destanları (Tufan, Yaradılış ve Gılgamış destanları) Sümerlere aittir.

Babiller( MÖ.1800)

• Orta Mezopotamya’da kuruldu
• Başkentleri Babil’dir.
• Tarihteki ilk anayasayı Babil kralı Hammurabi yaptı.
• Hammurabi kanunları, Sümer yasalarına göre daha ağır cezalar içerir ve kısas esasına dayanır.
• Yönetim şekli mutlak krallık (ilk mutlak krallık sistemini Hammurabi kurdu).
• Kralları Tanrı-Kral şeklinde kutsal sayılırdı.
• Astronomi ve tıp alanında ilerlemişler.
• Babil şehri, Asma Bahçeleri ve Babil Kulesi ile ün kazandı.

Asurlular (MÖ. 2000)

• Yukarı Mezopotamya’da kuruldu.
• Başkentleri Ninova. yazılmış ticari tabletler bulundu
• Tarihte ilk kütüphaneyi kurdular.
• Ticaret gelişmiştir. Anadolu’ya yaptıkları ticaret sayesinde Anadolu halkı Asurlulardan çivi yazısını öğrendiler. Böylece Asurlular Anadolu’da tarihb çağlarının başlamasında önemli bir rol oynadılar.
• Kayseri (Kültepe)’de Asurlular’a ait çivi yazısıyla
• Kanunları Sümer ve Babil kanunlarına göre ağır cezalar içermekteydi