İSLÂM DÜŞÜNCESİNDE TASAVVUFÎ YORUMLAR

İslam Düşüncesinde Tasavvufi Düşüncenin

Oluşum Süreci

İslâm ahlakı ile ahlaklanmak için gereken bilgileri öğreten ilme “tasavvuf ” denir. Tasavvufu benimseyen kimselere ise “Sufi” denir. Tasavvuf kalbin,ruhun kötü huylardan kurtulmasını öğretir. Tasavvuf düşüncesinin oluşumu ve gelişimi üç aşamadan meydana gelir.

Asrı saadet ile başlayıp Tabiin dönemini içine alan, bir grup Müslümanların dünya nimetlerinden uzak durup kendini ibadete vermesi dönemine “zühd dönemi”, hicri ikinci asrin sonundan tarikatların çıkış zamanına kadar olan, tasavvuf ve sufi kavramlarının kullanılmaya ve ilk sufi adlarının duyulmaya başlandı döneme “tasavvuf dönemi” denir. Hicri ikinci asırdan itibaren tarikatların kurumsallaştı döneme “tarikat dönemi” denir.

YESEVİLİK

Hoca Ahmet Yesevi tarafından 12. yüzyılda kuruldu. Özellikle Orta Asya’da etkili olan Yesevilik günümüze kadar gelen tasavvufi yorumlardan biridir. Görüş ve inançlarında Hz. Ali ile Hz. Ebu Bekir önemli bir yer tutar. Bu mezhepte İslam dini ile Türk kültürünü birleştiren bir anlayış egemendir. Hoca Ahmet Yesevi Orta Asya’daki Türk aşiretlerini tek bir çatı altında toplamayı başarmıştır. Bunun neticesinde bu tasavvufi yorum Türkler arasında kısa bir süre içerisinde yayıldı.

KADİRİLİK

12. yüzyılda Abdülkadir Geylani tarafından kurulmuştur. En köklü tasavvufi yorumlardan biridir. Hindistan’da ortaya çıkmış ve kısa bir zaman içerisinde birçok ülkede yayılmıştır.

Halisiyye, İsmailliyye, Yafiyye ve Esediyye başta olmak üzere toplam 8 koldan oluşur. Bazı kaynaklara göre bu tasavvuf yorumu zaman içerisinde 20’den fazla kola ayrılmıştır. İbadetlerinde zikir törenleri önemli bir yer tutar. Hindistan dışında en yaygın olduğu ülkeler Afganistan, Pakistan, Arnavutluk ve Afganistan’dır. Kadirilik’te azla yetinme, dünya nimetlerine sırt çevirme ve yardımlaşma son derece önemlidir.

RİFAİLİK

Ahmet Rifai (ö.1182) tarafından kurulmuştur. Ahmet Rifaî, Bağdat’la Basra arasında kalan Ümmüabîde köyünde doğdu. Kur’an öğrenimini ve hıfzını tamamladıktan sonra başta el- Vasıtî olmak üzere dönemin âlim ve mutasavvıflarından İslami ilimleri öğrendi. “Herkes hocası ile ben ise talebem Rifai ile iftihar ederim.” diyen hocası Vâsıtî ona icazet verdi.

Ahmet Rifai’nin tasavvuf ve tarikat anlayışı, Kur’an ve sünnete dayanır. Rifailik’te de tarikata giriş, belirli kurallara bağlı olarak gerçekleşir. Rifailer, Allah’a (c.c.) ulaşmanın nefsin tezkiyesiyle mümkün olabileceğini kabul ederler. Bunun için dokuz aşamadan oluşan bir eğitim ve zikir programı uygularlar. Her bir merhaleye kendisine ait olan zikirle geçilir. Rifailere göre tasavvuf, baştan sona edepten ibarettir ve bütün edepler Peygamberimizin sünnetine tabi olarak elde edilir. Rifailiğin gerek pir için gerekse tarikatın adab ve erkânı için kaleme alınan geniş bir literatürü vardır. Bu faaliyetler Rifai’nin vefatından on yıl sonra Abdülkerim Kazvini ile başlamış ülkemizde ise bu faaliyetler Kenan Rıfai ve talebeleri tarafından devam ettirilmektedir.

📌Rifailik’te Yer Alan Temel İlkeler:Riyazat ve mücahede,ahlakı güzelleştirme,halvet,zikir.

MEVLEVİLİK

14. yüzyılda ortaya çıkmıştır. Türk-İslam kültüründe önemli bir yere sahiptir. Kurucusu Mevlana Celaleddin Rumi’dir. Mevlana vefat ettikten sonra oğlu Sultan Veled tarafından devam ettirilmiş ve günümüze kadar gelmiştir. Semah, en önemli ibadetlerinden biridir. Toplantılarında şiir ve sohbet de önemli bir yere tutar. Bu inanışa göre evren Allah ve Allah dışı varlıklar olarak ikiye ayrılır. Allah dışı varlıklar masiva olarak tanımlanır. Zenginlik, gösteriş, dünya nimetleri, şehvet gibi günahlar masiva olduğu için bunlar terk edilmeli, Allah’a yönelmelidir.En önemli kavramlarından bir diğeri de halvettir. Çile anlamına da gelen halvet üç yıldan fazla sürer ve tamamlandığında kişi derviş olur. Taç ve hırka Mevleviliğin temel sembolleridir. Derviş olan kişiye hırka ve taç giydirilir.

NAKŞİBENDİLİK

14. yüzyılda kuruldu. Muhammed Bahauddin Şah Nakşibendi tarafından kuruldu. Toplamda on bir düsturu bulunmaktadır. Bunlardan en önemlileri Vuküf-i Zamani ve Huş der- demdir. Vuküf-i Zamani, zamanı iyi değerlendirmek demektir. Az ye, az uyu, az konuş gibi temel esasları bulunur. Huş-der- dem ise her nefeste Allah’ı anmak ve günahlardan uzak anlamındadır. Günümüzde hala etkisini sürdüren tasavvufi yorumların başında gelir.

ALEVÎ BEKTAŞİLİK

Hacı Bektaş Veli tarafından 13. yüzyılda kurulmuş İslami mezheptir. Görüş ve inanışları Mevlevilik ile benzerlik gösterir. Dede, Eren ve On İki İmamın öğretilerine dayalıdır. Hz. Ali imamların başında gelir. On ikinci imamın Mesih olarak geleceğine ve inanan kişileri kurtaracağına inanılır.

Bu mezhebe bağlı kişiler tenasüh inancına sahiptir. Ruh göçü ve yeniden doğuş anlamına gelen tenasühte, kişiler öldükten sonra ruhları başka bedenlere girerek yaşamını sürdürür. Semah dönerek ibadet ederler. Şiir ve müzik bu mezhepte de önemli bir yer tutar.

Alevî Bektaşilikte en büyük günah kul hakkı yemektir . Bu nedenle kul hakkı yiyen kişilerin cemlere katılması yasaktır.

📌Alevilerin de kutsal ibadet ve bayram günleri vardır. Cemler düzenli olarak yapılan ibadetlerdir. Cemlerin yanısıra Sultan Nevruz, Muharrem Orucu, Hızır Orucu, Hıdırellez, Kurban Bayramı, Abdal Musa Lokması da Alevilerin önemli günlerindendir. Aleviler Ramazan Orucunu tutmazlar.

Alevî Bektaşilikte Temel Kavram ve Erkânlar↪️

ALEVİLİKTE CEM CEMEVİ SEMAH