Kalıtım ve çeşitlilik

1) Kalıtımın Genel Esasları

a)Kalıtımla ilgili bazı terimler

Kalıtım: Canlıların sahip oldukları özelliklerin dölden döle aktarılmasına denilir.

Kalıtsal özellikler:Ebeveynlerden oğul döllere aktarılan özelliğe verilen addır.

Karakter: Canlılar arasında çeşitlilik gösteren, dölden döle aktarılabilen ve bireylerin sahip oldukları niteliklerin her birine verilen addır.

Genotip: Döllenme ile yeni canlıya taşınan genlerin tamamına verilen addır.

Fenotip: Canlıların dış görünüşünde gözlenebilen ya da ölçülebilen özelliklerdir.

b) Karakterle ilgili genin adlandırılması 

1) Homozigot Dominant (DD): Canlının her iki ebeveyninden dominant(baskın) karakterler gelmesi sonucu oluşan genotip türüdür.

2)Homozigot Resesif (dd): Canlının her iki ebeveyninden resesif(çekinik) karakterler gelmesi sonucu oluşan genotip türüdür.

3)Heterozigot(Dd): Canlının bir ebeveyninden dominant, diğer ebeveyninden çekinik gen gelmesi sonucu oluşan genotip çeşididir.

Not: Heterozigot kararkterli bireylerin genlerinde hangi ebeveyninden çekinik,hangi ebeveyninden baskın gen geldiği önemli değildir.

Not: Baskın karakterler büyük harfle, çekinik karakterler küçük harflerle gösterilir.

2) Mendel İlkeleri ve Uygulamaları

a)Mendel neden kalıtım uygulamaları için bezelyeleri seçti?

-Bezelyeler karakterler bakımından kolay ayırt edilebilen özelliklere sahiptir.

-Kolay yetiştirilebilir.

-Kısa zamanda döl verir.

-Kendi kendine tozlaşabilen bitkilerdir.

Bağımsız gen: Farklı karakterleri kontrol eden aleller farklı kromozomdalar ise bağımsız genlerdir.

Bağlı gen: Farklı karakterleri kontrol eden aleller aynı kromozomdalar ise bağlı genlerdir.

Not: Krossing-over sorularında bağlı genler verildiyse ve bunları krossing-over’lı halde hesaplamanız isteniyorsa bu genler bağımsız genler olarak düşünülür ve doğru hesaba ulaşılır.

3) Alellerin Gametlere Taşınması (====> = MAYOZ)

a)Homozigot Alellerin Gametlere Taşınması

HOMOZİGOT DOMİNANT (AA) ====>A(Tek çeşit gamet %100)

HOMOZİGOT RESESİF(aa) ====>a(Tek çeşit gamet %100)

AABB====>AB(%100)       AAbb====>Ab(%100)

aabb====>ab(%100)        aaBB====>aB(%100)

Not: Bağlı genler iki ya da daha fazla karakter bakımından homozigot ise tek çeşit gamet oluşturur. Oluşabilecek gamet çeşidi sayısı 2ⁿ’dir. (n=Heterozigot karakter sayısı)

Soru: AAbbDD genotipi’nin tüm genleri bağlı genlerden oluşmaktadır. Buna göre bu genotipli bireyin oluşturabileceği gamet  çeşidi sayısı kaçtır?

b)Heterozigot