Eşeyli Üreme

Eşeyli Üreme

Eşeyli üreme, genellikle iki farklı cinsiyetteki bireyden oluşan üreme hücrelerinin (sperm ve yumurta) birleşmesi ile yeni bireylerin oluşmasıdır. Ortam şartları, mevsimler, iklimler vs. dünyada sürekli değiştiği için canlıların değişen ortam şartlarında dayanıklı olması gerekir. Eşeyli üreme ile genetik çeşitlilik oluşur. Genetik çeşitliliğin artması bireylerin değişen çevre koşullarına uyum yeteneğini genellikle artırır. Eşeyli üremede birleşen hücrelere gamet (n kromozomlu) denir. Gametlerin döllenmesi ile zigot oluşur. Zigotun mitoz bölünmeler geçirmesiyle de yeni birey meydana gelir

Eşeyli üremede;

• Mayoz hücre bölünmesi ve döllenme olur.

• Kalıtsal çeşitlilik sağlanır.

• Ortam şartlarına dayanıklı bireyler oluşur.

• İki farklı cinsiyetteki (erkek ve dişi) bireyin üreme hücrelerinin birleşmesi ile yeni bir canlı oluşur.

• Eşeyli üreme üç aşamada gerçekleşir:

1. Gamet oluşumu

2n kromozomlu eşey ana hücrelerinden mayoz bölünme ile n kromozomlu gametlerin oluşum aşamasıdır.

2. Döllenme

Gametlerin (sperm ve yumurta) birleşerek 2n kromozomlu zigotun oluştuğu aşamadır. Farklı bireylere ait (erkek Ve dişiden gelen) homolog kromozomlar birleştiği için çeşitlilik sağlanır. Kromozom sayısı tekrar 2n olur. Döllenme sonucu kalıtsal çeşitlilik meydana gelir. Döllenme olayı gerçekleştiği yere göre ikiye ayrılır:

Dış Döllenme

Balık ve kurbağalarda oluşan sperm ve yumurtalar suya bırakılır. Döllenme dişi bireyin vücudunda değil de suda gerçekleşir. Bu şekilde döllenmeye dış döllenme denir.

İç Döllenme

Döllenmenin dişi vücudu içinde (yumurta kanalında) gerçekleşmesine iç döllenme denir. En güçlü ve sağlam sperm döllemeyi gerçekleştirir. (Bu durum sağlıklı bireylerin oluşumunu sağlar).

3. Gelişme

Döllenme sonucu oluşan 2n kromozomlu zigotun, mitoz bölünmelerle gelişerek embriyoyu ve yeni bireyi oluşturduğu aşamadır. Gelişmenin vücut dışında gerçekleşmesine dış gelişme, vücut içinde gerçekleşmesine ise iç gelişme denir.

Dış Gelişme

Zigotun vücut dışında gelişmesidir. Dış döllenme görülen balık ve kurbağalar ile iç döllenme görülen eklembacaklı, sürüngen ve kuş türlerinde dış gelişme gözlenir. Bazı eklembacaklı ve kurbağa türlerinin gelişme sürecinde başkalaşım (metamorfoz) gözlenir.

İç Gelişme

Zigotun vücut içinde gelişmesini tamamlamasıdır. Memelilerin çoğunda iç döllenme ve iç gelişme görülür. Plasentalı memelilerde (insan, aslan, balina, yarasa, fare vb.) embriyo gelişimini tamamen anne vücudu içerisinde tamamlar, gelişimi tamamlanan yavru doğar. Anne ile embriyo arasında plasenta denilen yapı ile madde alış verişleri gerçekleştirilir.

Canlılarda eşeyli üremenin dışında genetik çeşitliliğe neden olan bazı olaylar da bulunur. Bunlardan en sık görüleni partenogenez ve konjugasyon olaylarıdır.

Partenogenez

Döllenme olmadan n kromozomlu yumurta hücresinden yeni bir bireyin yani n kromozomlu (haploit) bireyin oluşmasıdır.
Arı, karınca ve kelebek gibi bir çok canlıda görülür. Yumurta ana canlıdan mayozla oluştuğu için partenogenezle oluşan bireyler kalıtsal olarak birbirinden farklıdır.

Konjugasyon

Aynı tür, kalıtsal yapıları farklı iki hücrenin geçici olarak yan yana gelerek gen (kalıtım metaryali) alış verişinde bulunmalarıdır. Bakterilerde ve paramesyumda görülür. Konjugasyon olayında sitoplazmik köprüden gen alış verişi olur ve tür içi genetik çeşitlilik artırılır.

Eymen Akgürbüz 10/C 3049 tarafından yapılmıştır.