CUMHURİYET DÖNEMİNDE ROMAN

by bugrabb

Joined Jun 2021
Published Books 1

*Cumhuriyet dönemi yazarları hemen hemen 1940’lı yıllarda yetişmeye başladıkları için 1923-1950 arasında daha önceki yıllardan bu yıllara geçen yazarları görüyoruz.

*Ancak bu yazarlardan kimileri kendi dönemlerindeki sanat anlayışını sürdürdüklerinden, onlara Cumhuriyet dönemi yazarları arasında yer verilmiyor.

*Halit Ziya, Mehmet Rauf, Hüseyin Rahmi bu yazarlar arasında adları ilk akla gelenlerdir.

*Bu dönemde sanatçılar romanlarında Cumhuriyet devrimlerini, yeni kurum ve değerleri ele alan romanlar yazmıştır.

*Cumhuriyet’in ilk çeyreğinde yazılan romanlar Türkiye’nin geçirdiği tarihî ve sosyo-kültürel değişimleri gözler önüne seren bir ayna niteliği taşır.

*1923-1950 arasında roman, farklı biçim ve tekniklerle gelişerek Türk edebiyatındaki varlığını sürdürmüştür.

*Bu dönemde Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun “Yaban”, Reşat Nuri Güntekin’in “Yaprak Dökümü”, Abdülhak Şinasi Hisar’ın “Fahim Bey ve Biz, Çamlıca’daki Eniştemiz”, Peyami Safa’nın “Dokuzuncu Hariciye Koğuşu”, Sabahattin Ali’nin “Kuyucaklı Yusuf”, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “Huzur” adlı eserleri roman türünün tanınmış örneklerindendir.

2

*Bu dönemde Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun “Yaban”, Reşat Nuri Güntekin’in “Yaprak Dökümü”, Abdülhak Şinasi Hisar’ın “Fahim Bey ve Biz, Çamlıca’daki Eniştemiz”, Peyami Safa’nın “Dokuzuncu Hariciye Koğuşu”, Sabahattin Ali’nin “Kuyucaklı Yusuf”, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “Huzur” adlı eserleri roman türünün tanınmış örneklerindendir.

*Millî Edebiyat sanatçılarının da eser vermeye devam ettiği Cumhuriyet Dönemi’nin ilk yıllarında daha çok, gözlemci gerçekçiliğe dayalı romanlar yazılmıştır.

*İlk dönem romancıları genel anlamda, geçmiş yıllardaki siyasi çalkantılar ve savaşlarla şekillenen sürecin ardından ilan edilen Cumhuriyet rejiminin prensiplerini desteklemiştir.

*Yaşanan süreçte millî mücadeleye verdiği destek ile önemli bir etkiye sahip olan Anadolu insanını ve yaşadığı toprakları, gittikçe artan realist bir gözlemle ele alan eserler vermişlerdir.

*Yanlış batılılaşma, aile içi meseleler gibi konularla şekillenen önceki dönem eserlerinden farklı olarak bu dönemde; “inkılapların Anadolu’ya yayılması, köylünün sorunları, taşraya giden aydın kesimin burada yaşadıkları, sanayileşme sonucu köyden kente göç eden ailelerin yaşadığı zorluklar, büyük şehrin yoksul semtlerinde yaşayanlar, küçük insanın macerası yaşama savaşı” gibi yeni tema ve konular ele alınmaya başlanır.

3

CUMHURİYETİN İLK YILLARI:

*Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki yazarlar, genellikle topluma eğilmişler, birtakım gerçekleri aktarmak istemişlerdir.

*Aralarında, sorunlara çözüm getirmeye çalışanlar ya da eleştirenler olmakla birlikte, gerçekçilik, daha çok gördüklerini, gözlemlediklerini yansıtmak, sergilemek çizgisinde kalmıştır.

*Bu yılların üç önemli yazarı Halide Edip Adıvar, Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Reşat Nuri Güntekin’dir. *Bu üç yazar, Tanzimat döneminde başlayan köye ve Anadolu’ya yönelmeyi, açılmayı bilinçli olarak geliştirmişlerdir.

*Bu yılların anılması gereken öteki yazarları:

-Daha çok aşkı ve kadınları konu alan Yezidin Kızı, 2000 Yılın Sevgilisi, Bu Bizim Hayatımız, Nilgün …. gibi romanlarıyla tanınan Refik Halit Karay.

-Konularını halkın yaşayışından alan romanlar yazan; Bir Şoförün Gizli Defteri, Yayla Kızı, Dikmen Yıldızı romanlarıyla tanınan Aka Gündüz.

-Psikolojik romanın olgun örneklerini veren; Sözde Kızlar, Fatih-Harbiye, Dokuzuncu Hariciye Koğuşu, Yalnızız romanlarıyla dikkati çeken Peyami Safa.

-Toplum sorunlarıyla uğraşan yazarlar arasında yer alan, Çulluk, Çoban Yıldızı, Ak Saçlı Genç Kız, Su Sinekleri romanlarıyla ün kazanan Mehmet Yesari.

-Kahramanlık duygularını ve ulusal duyguları bir aşk öyküsüyle birlikte işleyerek, okuyucularının duygularını iki yönde etkileyip, özellikle Dağları Bekleyen Kız, Allah’a Ismarladık romanları çok okunan Esat Mahmut Karakurt.

-Toplumsal konuları gülmece yoluyla okuyucularına yansıtan, Meşhedi ile Devr-i Âlem, Beyaz Şemsiyeli, Kundakçı, Şakir Efendi’nin Gelini en çok tanınan romanları olan Ercüment Ekrem Talu.

4

*Bu yılların kadın yazarları:

-Şairliğiyle ün kazanan Halide Nusret Zorlutuna; Küller, Gül’ün Babası Kim, Büyükanne, Aydınlık Kapı …. gibi romanlarıyla…

-Yine şairliğiyle tanınan Şükufe Nihal (Başar); Renksiz Istırap, Yakut Kayalar, Çöl Güneşi, Yalnız Dönüyorum … romanlarıyla…

-Roman yazarı olarak tanıman ve en çok Münevver, Ölmüş Bir Kadının Evrak-ı Metrukesi, Nedret romanlarıyla tanınan Güzide Sabri (Aygün).

-Aydemir, Pervaneler romanlarıyla Müfide Ferit Tek.

(Reşat Nuri)

*Aralarında Anadolu’yu çocukluğundan başlayarak tanıyan Reşat Nuri (1883-1957), en çok Anadolu’nun bilinmezlik içinde oluşundan etkilenmiştir.

*Çalıkuşu, Kan Davası, Yeşil Gece, Acımak, Kavak Yelleri onun Anadolu’ya ilgili romanlarıdır.

*Anadolu’nun değişik sorunlarıyla birlikte toplumu ilgilendiren değişik sorunlara da değinen yazar, Kızılcık Dalları, Miskinler Tekkesi ile Son Sığınak’ta bu konuları ele almıştır.

*Gizli El, Eski Hastalık, Yaprak Dökümü, Acımak ise eğitimle birlikte toplumdan aileye yöneldiği zamanlardır.

*Birçok yazar gibi istibdat yıllarından etkilenen Reşat Nuri, Damga, Harabelerin Çiçeği, Gökyüzü zamanlarında da bu konuya değinmiştir.

*Dudaktan Kalbe, Akşam Güneşi ile Bir Kadın Düşmanı’nda ise bireysel konular ele alınmıştır.

*Genelde topluma yönelik bir yazar olan Reşat Nuri, Türkçeyi özen göstererek kullanmıştır.

5

Yakup Kadri ve Halide Edip Anadolu’yu savaş yıllarında tanımışlardır.

(Halide Edip)

*İlk dikkati çeken romanı Ziya Gökalp’in etkisiyle yazdığı Yeni Turan olan Halide Edip, Ateşten Gömlek ve Vurun Kahpeye adlı romanlarıyla Anadolu’ya açılmıştır.

*Milli Mücadele yıllarında Anadolu’nun çeşitli sorunlarını yansıtan bu iki romandan sonra, Zeyno’nun Oğlu’yla Doğu Anadolu’ya Diyarbakır’a değin uzanır.

*Dönen Ayna’da ise Anadolu’yu, köylü ve İstanbullu karşılaştırmasını buluruz.

*Halide Edip’le bütünleşmiş olan Sinekli Bakkal ve Tatarcık da töre romanları olarak dikkati çekerler.

*Romanlarının başkişilerini genellikle, güçlü, sırasında erkeklere egemen olan kadınlardan seçen Halide Edip’in değişik konulu romanları; Handan, Seviye Talip, Kalp Ağrısı, Zeyno’nun Oğlu, Yolpalas Cinayeti, Sonsuz Panayır, Dönen Ayna, Hayat Parçaları, Çaresiz, Kerim Usta’nın Oğlu, Son Eseri ve Akile Hanım Sokağı’dır.

(Yakup Kadri)

*Yakup Kadri’nin, Anadolu’ya açılışının ürünü Yaban’dır.

*Olaylarının, Eskişehir, Kütahya, Simav dolaylarında geçtiği romanda, Milli Mücadele yıllarının Anadolu’su verilirken, köyün ve köylünün durumu yansıtılır.

*Yaban’ı izleyen “Ankara” romanında da Milli Mücadele yılları ile Cumhuriyet’in ilk yıllarının Ankara’sı verilerek bir kalkınışın öyküsü anlatılır.

*Yakup Kadri’nin romanlarında genellikle toplumun geçirdiği tarihsel evreleri buluruz.

*Hep O Şarkı; Abdülmecit, Abdülaziz, V. Murat dönemleriyle Abdülhamit döneminin yirmi yılını vererek, Kiralık Konak romanının temelini oluşturur.

*Kiralık Konak romanında yazar, Tanzimat döneminden başlayarak, kuşaklar arasındaki çatışmayı veriyor ve çöküşü sergiliyor.

*İzleyen romanlarda Cumhuriyet dönemine gelindiğini görüyoruz.

*Bir Sürgün ve Hüküm Gecesi’nde II. Abdülhamit döneminin, Sodom ve Gomore’de İstanbul’un işgal yıllarının, Panaromalar (Panaroma I, Panaroma II)’da Cumhuriyet’in ilanından 1952’ye değin geçen yılların değerlendirilmesi yapılmıştır.

*Nev Bahar ise tekkelerin yozlaşmasını yansıtır.

6

*Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki gözleme dayanan gerçekliğin, 1930-1940 yılları arasında toplumcu gerçekçiliğe yönelmeye başladığını görüyoruz.

*Sadri Ertem ve Sabahattin Ali toplumcu gerçekçiliği bilinçli bir biçimde savunan, 1950’den sonra yetişen yazarlara öncülük eden yazarlar olarak görünüyorlar.

(Sadri Ertem)

*Sadri Ertem, adını kamuoyuna duyuran ilk romanı Çıkrıklar’da önemli bir konuya değinmiştir.

*Yazar, romanında bir yandan Avrupa’dan ucuz malların gelişi, öte yandan endüstride başlayan gelişme nedeniyle çıkrıkların, dokuma tezgâhlarının durmasının yarattığı işsizlik sonucu köyden kente başlayan göçü ele almıştır.

*Bir Varmış Bir Yokmuş, Düşkünler, Yol Arkadaşları’nda ise Tanzimat döneminde kendini gösteren, toplumumuzdaki sarsıntıların başlangıcına inilir.

(Sabahattin Ali)

*Sabahattin Ali’nin ilk romanı olan Kuyucaklı Yusuf, kasaba romanı örneği olarak da ilklik taşır.

*Yazar, romanında bir kasabanın toplumsal yapısını, aşk öyküsüyle süsleyerek verir.

*Kuyucaklı Yusuf’u izleyen İçimizdeki Şeytan’da II. Dünya Savaşı öncesi İstanbul’da aydınlar arasındaki değişik yönlerde yapılan tartışmaları; Kürk Mantolu Madonna’da da bir aydının çevresi ve ailesiyle olan uyuşmazlığı, bu uyuşmazlığın nedenleri verilir.

*Bu yıllarda (30’lu Yıllar) romanımıza değişik konuların girdiğini görüyoruz.

(Memduh Şevket Esendal)

*Değişik konuları ele alan yazarlardan biri olan Memduh Şevket Esendal, ilk romanı olan Miras’ta II. Abdülhamit döneminde İstanbul’da yaşayan bir paşa ailesinin yaşamını ele alırken Ayaşlı ile Kiracıları’nda ve tamamlanmamış romanı olan Vassaf Bey’de Cumhuriyet’in ilânından sonra, 1930’lu yılların Ankara’sında yeni bir yaşamın başlayışını yansıtır.

7

Mithat Cemal Kuntay)

Mithat Cemal Kuntay, tek romanı olan Üç İstanbul’da Abdülhamit’in istibdat yönetiminin son yıllarından başlayarak, II. Meşrutiyet, İttihat ve Terakki ile Mütareke yıllarının İstanbul’unu verir.

*Bu yılların öteki yazarlarının da genel olarak romanlarında II. Abdülhamit döneminden başlayıp, Birinci Dünya Savaşı’nı izleyen yıllara değin geçen süreyi konu edindikleri görülüyor.

*Kıvırcık Paşa, Sülün Bey’in Hatıraları, Pembe Maşlaklı Hanım romanlarıyla Sermet Muhtar Alus;

*Toprak Kokusu, Despot, Yolgeçen Hanı, Ağlama Duvarı ile Reşat Enis Aygen;

*Sultan Hamit Düşerken, Kıskanmak ve Eve Düşen Yıldırım’la Nahit Sırrı Örik bu yılları değişik yönlerden yansıtan yazarlar olarak görünürler.

*Osman Cemal Kaygılı ise Çingeneler adlı romanıyla edebiyatımızda ilk kez İstanbul’da sur dışı mahallelerdeki yaşayışı, özellikle çingenelerin yaşayışını vermiştir.

*Daha çok aşk romanlarıyla tanınan Kerime Nadir ile Mükerrem Kamil Su bu yılların kadın yazarları olarak yer alırlar.

1940’LI YILLAR:

*1940’lı yıllara gelindiğinde, ilk romanların İkinci Dünya Savaşı yıllarında yayımlamaya başlayan yazarlarda toplumsal kaygının ağırlık kazandığı, toplumsal konuların çeşitlendiği dikkati çekiyor.

*Konuların çeşitlenmesinde; katılmayıp sıkıntısını çektiğimiz savaş, yeni siyasal dönem, yazarlarını yeni konulara eğilmeye yöneltmiş, özellikle edebiyatımızda “köy edebiyatı” olarak adlandırılan ve 1970’e değin genişleyerek süren köy ve köylünün sorunlarına eğilen yazarları da bu yıllarda yetişmişlerdir.

*Halikarnas Balıkçısı Cumhuriyet dönemi romanına ilk kez deniz insanlarını getirişiyle dikkati çeker.

(Cevdet Kudret)

*Cevdet Kudret, “Sınıf Arkadaşları, Havada Bulut Yok, Karıncayı Tanırsınız” adlarını taşıyan üç romanında, Birinci Dünya Savaşı, İkinci Dünya Savaşı ve izleyen yılların bir panoramasını çizer.

(Kemal Bilbaşar)

*Cumhuriyet’in ilk yıllarında ve hemen bu yılları izleyen Şeyh Sait isyanı sırasında Doğu Anadolu’yu ele alan Cemo ve Memo romanlarıyla tanınan Kemal Bilbaşar, Kölelik Dönemeci’nde Osmanlı İmparatorluğu ile Rusya arasındaki Kaynarca Antlaşması’ndan sonraki yıllara döner.

*Bedoş, II. Meşrutiyet’in ilanı, Balkan Savaşı, I. Dünya Savaşı, İstanbul’un işgali, arkasından Kurtuluş Savaşı’nın kazanılışı yıllarını kapsar.

*Denizin Çağrısı’nda da yoksul bir öğretmenin yaşamı anlatılır.

*Değişik toplumsal konuları ele aldığı öteki romanları, Yeşil Gölge, Başka Olur Ağaların Düğünü ve Zühre Ninem’dir.

(Samim Kocagöz)

*Samim Kocagöz, daha çok kendi memleketi olan Söke yöresini ele aldığı romanlarıyla dikkati çeker.

*Bir Şehrin İki Kapısı, Yılan Hikâyesi, Bir Karış Toprak, Bir Çift Öküz bu özelliği taşıyan romanlarıdır.

*Kalpaklılar ve Doludizgin, Kurtuluş Savaşı’nın panoramasını çizen romanlar olarak dikkati çekerler. *İzmir’in İçinde ve Tartışma ise 27 Mayıs 1960’a 12 Mart 1971’e geliş nedenlerini ele alışlarıyla bu konulara değinmede ilklik taşırlar.

(Faik Baysal)

*Faik Baysal, ilk romanı Sarduvan’da bir köy romanı yazarı görünümündedir.

*Onu izleyen Rezil Dünya ve Drina’da Son Gün ise II. Dünya Savaşı yıllarını kapsayan romanlarıdır.

*Bu romanlarına Ateşi Yakanlar eklenmiştir.

(Ahmet Hamdi Tanpınar)

*Roman yazma yönteminde değişiklik yapmaya başlayan ilk yazarımız olan Ahmet Hamdi Tanpınar, romanlarında insana ve zamana önem vermiştir.

*Mahur Beste, Huzur, Saatleri Ayarlama Enstitüsü, Sahnenin Dışındakiler, bireyden hareketle, hemen hemen Tanzimat döneminden başlayarak, Milli Mücadele yıllarını da içine alan romanlardır.

*Huzur romanı yöntem bakımından bilinç akışının ilk uygulanış özelliğini taşır.

*Tanpınar için önemli olan geçmişte sahip olduğumuz kültür ve sanat değerleridir.

(Abdülhak Şinasi Hisar)

*Abdülhak Şinasi Hisar ise Fahim Bey ve Biz, Çamlıca’daki Eniştemiz, Ali Niyazi Bey’in Alafrangalığı Ve Şeyhliği romanlarında, kendisinin de tat alarak yaşadığı, geçmişte kalan yaşayışa duyduğu özlemi dile getirir.

(Halikarnas Balıkçısı)

*Halikarnas Balıkçısı, ilk romanı Aganta Burina Burinata’da küçük yaşta başlayan deniz tutkusunu dile getirirken, Uluç Ali ve Turgut Reis’te Osmanlı İmparatorluğu’nu denizlerde sınırlarını genişletmek için yaptığı savaşları anlatır.

8

ÖZEL ÇOSB MESLEKİ VE TEKNİK ANADOLU LİSESİ

TURK DİLİ VE EDEBİYATI PROJE ÖDEVİ

MERT EMRE

11/F

217

HOCA ADI: ÖZLEM ÇELİK

9